Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 16 Ağustos 2017.

Genel Bakış

Doktora gittiniz, sizden bazı laboratuvar testleri yaptırmanızı istedi ve laboratuvara başvurdunuz. (Daha sonra neler olup bittiğini anlamak için Bir Numuneyi Takip edin adlı makaleye bakınız) Doktorunuzu tanıyorsunuz, kan numunenizin alan kişiyle de tanıştınız. Ancak kimin gerçekten kan numunenizi alacağını ve istenen testleri kimlerin gerçekleştireceğini merak ediyorsunuz.

Hiçbir zaman yüz yüze karşılaşmadığınız birçok becerikli ve eğitimli laboratuvar uzmanı ve laboratuvar personeli vardır. Bu kişiler sağlığınız için çok önemli roller oynarlar. Klinik laboratuvarlarda çalışan kişiler hastalığın tespiti, tanısı, tedavisi ve takibinde kritik bilgiler sağlayan testlerin yürütülmesinden sorumludur. Hastanın kan, idrar, vücut dokusu ve gaita numunelerini analiz etmek için özel donanım ve teknikler kullanırlar.

Türkiye’de klinik laboratuvarların hasta hacmi büyük ölçüde değişmektedir. Bölge kasabaları veya hastane laboratuvarları az sayıda personel çalıştırırken, büyük merkezi laboratuvarlar yüzlerce personel çalıştırmaktadır. Laboratuvar Uzmanları, laboratuvar teknisyenleri, flebotomistler (kan numunesini alanlar), sekreterler ve diğer yardımcı elemanlar laboratuvarlarda görev yaparlar.

Yapılan işlerin çoğu diğer büyük kuruluşlarda gerçekleştirilenlere benzer. Klinik laboratuvarlarda personelin büyük bir bölümü oldukça uzmanlık isteyen görevleri yerine getirirler.

Title
  • Laboratuvar disiplinleri

    Laboratuvarlar tipik olarak disiplinlerine göre bölümlere ayrılmıştır. İki veya daha fazla sayıda disiplinden sıklıkla istenen testler “merkez” laboratuvarında toplanabilir. Klinik biyokimya ve patoloji laboratuvarlarının bölümleri:

    1. Klinik biyokimya – kanda ve bazen başka numunelerde metabolizma ürünleri, proteinler ve ilaçlar gibi kimyasal maddelerin ölçümü  
    2. Hematoloji – kanda çeşitli hücre tiplerinin, kan pıhtılaşma (koagülasyon) derecesinin ölçümü, kemik iliği numunelerinin değerlendirilmesi, kan bankası  
    3. Mikrobiyoloji ve Seroloji – enfeksiyon hastalıklarının değerlendirilmesi. İlgili prosedürler mikroskop altında mikropların tespiti, değişik numunelerdeki enfeksiyon etkenlerinin üretilmesi (kültür), spesifik mikropların tanımlanıp, antibiyotiklere duyarlılıklarının ölçümü, spesifik bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitlerin özel analiz yöntemleriyle belirlenmesi, kanda enfeksiyonlar veya bağışıklanmaya cevaben oluşan antikorların ölçümü. 
    4. İmmünoloji – antikorlar ve bağışıklık sisteminin hücresel bileşenlerinin değerlendirilmesi. İmmünolojik testlerin büyük bir bölümü duyarlı olduğumuz birçok otoimmün hastalığı değerlendirmeyi hedeflemektedir. Bu hastalıklarda bağışıklık sistemi vücudun çeşitli doku ve organına zarar verir
    5. Moleküler patoloji ve Sitogenetik – Genler ve kromozomlardaki kalıtsal ve edinilmiş sorunları değerlendirmek için DNA teknolojisi tekniklerini kullanan ve hızla gelişen bir disiplindir.  
    6. Sitoloji  – vücut sıvılarına dağılmış, toplanan sürüntü ve kazıntı numunelerinde (örn: Pap smear-Vaginal (servikal) smear)  bulunan veya çok ince iğneler kullanarak daha derin dokulardan aspire edilen materyaldeki tek veya gruplar halindeki hücreleri inceler. 
    7. Histopatoloji – cerrahi yolla çıkartılmış veya iğne biyopsisiyle sert doku özünden alınmış doku numunelerinin mikroskopik incelenmesi bilimidir. Histopatologlar hastanelerde otopsiler de yapmaktadır.
  • Laboratuvar Uzmanlarının Rolü

    Türkiye’de laboratuvarların hepsi bir laboratuvar uzmanının gözetimi altında çalışmaktadır. Bu gözetim tüm laboratuvar çalışmalarının ve laboratuvarın kalite güvence verilerinin gözden geçirilmesini içerir. Uzmanların işi çok çeşitli olup uzmanlık dallarıyla ilişkilidir. Laboratuvar uzmanlarının gerçekleştirdiği görevler hatırı sayılır derecede çeşitlidir. Bazı testler tümüyle laboratuvar personeli tarafından alet kullanmadan gerçekleştirilirken  (mikroskop altında bir lam üzerinde parazit araştırması gibi), testlerin çoğu en azından kısmen otomasyona bağlanmıştır.

    Sağlık bakım hizmetlerini etkileyen sonuçlar verdiklerinden laboratuvar uzmanları yerine getirdikleri fonksiyonları konusunda üniversite eğitimi sonrası 4 yıl boyunca özel olarak eğitim ve öğretim görmüşler ve alanlarında uzmanlık belgesi almaya hak kazanmışlardır. Laboratuvarda uygulanmakta olan testleri denetleme görevi üstlenen uzmanlar yoğun eğitim ve yılların deneyimine sahiptir. Laboratuvarlarda bulunan analizörlerden gelen sonuçları değerlendiren uzmanlar tıp bilimi, biyolojik bilimler, uygulanmakta olan analizlerin ilkeleri, analizörün mekanik ve yazılım özellikleri ve bazen potansiyel sorunları gösteren arıza belirtileri konularında yetişmiş kişilerdir. Analiz kalitesinin korunması tüm laboratuvar işlemleri açısından çok önemli olduğundan, kalite kontrol prosedürleri, sonuçlarının yorumlanması konularında da geniş bilgilere sahip kişilerdir.

    Klinik laboratuvar test sonuçları doktorlarına bir sorunla gelen kişilerde hastalık sürecini anlamanın yalnızca bir yönünü oluşturmaktadır. Doktor, tanı ve sorunun tedavisi hakkında kesin sonuçlara varmadan önce  test sonuçlarıyla birlikte kişideki sorunun geçmişi, soygeçmişi, almakta olduğu ilaçların listesi, radyolojik tetkiklerin sonuçlarını da göz önüne alacaktır.