Anemi

Birkaç farklı anemi tipi ve değişik nedeni mevcuttur. En sık görülen tipleri aşağıdaki Tabloda özetlenmiştir. Bağlantılar üzerine tıklayın ve her biri üzerine daha fazla bilgi edinin.

Anemi akut veya kronik  olabilir.  Kronik anemi uzun süren diyabet, kronik böbrek hastalığı veya kanser gibi hastalıklarla birlikte  yavaş gelişir.  Bu hastalıklarda belirtiler altta yatan hastalıkla maskelendiğinden anemi belirginleşmeyebilir. Kronik hastalıklarda anemi sıklıkla bir müddet gözden kaçabilir. Bazen başka rahatsızlıklar için yapılan testler veya muayeneler sırasında saptanabilir.

Önemli sayıda kırmızı kan hücresinin yok edildiği belli bazı hemolitik anemilerde olduğu gibi akut ataklar sırasında da anemi oluşabilmektedir. Çok kısa zamanda bulgular ve belirtiler belirginleşebilmekte fizik muayene, tıbbi öykü ve testler sonucu nedeni belirlenebilmektedir.

Farklı anemi tiplerinin farklı nedenleri olmasına rağmen belirtiler ve bulgular çok benzer olabilir. Hafif ve orta derecedeki anemi  formları az sayıda belirtiye yol açabilir. En sık görülen belirtiler:

• Genel bir yorgunluk ve güçsüzlük hissi
• Enerji kaybı

Anemi şiddetlendikçe baş ağrısı, baş dönmesi, eller ve/veya ayaklarda soğukluk ve uyuşukluk hissi, soluk sima, nefes darlığı, hızlı ve düzensiz kalp atımları ve göğüs ağrısı gelişebilmektedir.

Tam kan sayımı  (Hemogram)
Anemi ilk kez bir sağlık muayenesi veya başka rahatsızlıklar için yapılan testler sırasında istenen Tam Kan Sayımı ile saptanabilmektedir. Sıklıkla yılda bir yapılan muayenelerin bir bölümü olarak da istenmektedir. Tafm kan sayımı kan dolaşımınızda bulunan farklı kan hücrelerinin her bir tipinin sayısı ve göreceli orantısını veren  rutin bir testtir. O sırada kanınızda bulunan kan hücrelerinin büyüklük, şekil ve göreceli olgunluk dereceleri hakkında doktorunuza bilgi verir.

Kan yayma preparatı (Periferik yayma) ve Formül lökosit
Tam kan sayımı sonuçları anemiyi gösteriyorsa ardından Kan Yayma Preparatı veya bir Formül Lökosit yapılabilir. Bu testlerin sonuçları kansızlığın nedenleri hakkında ipuçları verebilir. Kansızlığın nedenini belirlemeye ve tedaviyi yönlendirmeye yardımcı olmak için birkaç başka test de yapılabilir. Daha fazla bilgi için farklı anemi tiplerinin tek tek tartışıldığı maddelere bkz.

Demir eksikliği anemisi en sık görülen kansızlık nedenidir. Hastalık belirtileri kırmızı kan hücreleri ve/veya hemoglobin düzeyindeki genel azalmayla ilişkilidir. En sık görülen bulgular ve belirtiler

• bitkinlik, yorgunluk hissi
• enerji kaybı

Daha çok demir eksikliğine özgü ve vücudun demir stokları giderek daha fazla tükendiğinde ortaya çıkabilen  belirtiler kırılgan ve kaşık şeklindeki tırnaklar, şiş ve ağrılı dil, ağız köşelerinde çatlaklar veya ülserasyonlar, buz ve pislikler gibi olağandışı, besin olmayan maddeleri yeme isteği ("pika hastalığı" olarak da bilinir) gibi hastalık belirtileri mevcuttur.

Demir, sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretimi için gerekli bir temel elementtir. Kırmızı kan hücreleri içinde oksijene bağlanan ve bu hücrelerin vücut içinde oksijeni taşımasını sağlayan  bir protein olan hemoglobinin ''hem'' bileşeninin bir bölümünü oluşturur. Vücudun ihtiyacına göre yeterli  miktarlarda demir alınmadığında, vücutta depolanmış demir kullanılmaya başlanır. Demir depoları tükendiğinde daha az sayıda kırmızı kan hücresi yapılır  Sonuçta, içlerindeki düşük miktarlardaki hemoglobin anemiye yol açmaktadır.

Demir eksikliği nedenlerinin bir bölümü:

• Kanama- Aşırı kanama var veya uzun süre (kronik ) kanama devam ederse, kaybedileni yerine koymak için yeterli hemoglobin ve/veya kırmızı kan hücresi oluşturmak üzere vücut yeterince demir alamayabilir veya depolayamayabilir.  Kadınlarda demir eksikliği ağır menstrüasyon kanamalarına bağlı olabilirse de yaşlı kadınlar ve erkeklerde kanamanın nedeni genellikle bağırsakların ülser ve kanser gibi hastalıklarıdır.
• Diyette eksiklik- Demir eksikliği basitçe diyetle yeterince demir almamaya bağlı olabilmektedir. Çocuklarda ve özellikle gebe kadınlarda vücudun daha fazla demire ihtiyacı vardır. Bebek, büyümesi için bol miktarda demire gerek duyduğundan gebeler ve emziren kadınlarda sıklıkla demir eksikliği gelişmektedir. Demir kaybı düşük doğum ağırlıklı bebeklere ve erken doğuma neden olabilmektedir. Gebelik öncesi ve gebelik sırasında kadınlara rutin olarak demir katkıları verilerek bu komplikasyonlar önlenmeye çalışılır. Demir eksikliği olan kadınların emzirdiği bebekler demir eksikliği anemisine eğilimlidir.
•  Emilim sorunu- Belli bazı hastalıklarda yiyeceklerdeki demirin mide-bağırsak kanalından (GI) emilimi olumsuz etkilenmekte ve zamanla kansızlığa yol açabilmektedir. Bu hastalıklar Çölyak hastalığı ve Crohn hastalığını içerir.

Laboratuvar  Testleri
Başlangıçtaki kan testleri tipik olarak tam kan sayımını (Hemogram) içermektedir. Olası sonuçlar:

• Hemoglobin (Hb)- hastalığın erken evresinde normal olabilirken anemi kötüleştikçe azalacaktır.
• Kırmızı kan hücresi indeksleri- erken evrede kırmızı kan hücreleri normal büyüklük ve renkte olabilirken (normositik, normokromik)  anemi ilerledikçe bu hücreler normale göre giderek küçülmekte (mikrositik) ve soluklaşmaktadır (hipokromik).
  • Kırmızı kan hücrelerinin ortalama büyüklüğü (MCV) azalabilir.
  • Kırmızı kan hücreleri içindeki ortalama hemoglobin  miktarı (MCH) azalabilir.
  • Kırmızı kan hücrelerinin büyüklüğündeki değişkenliğin artması ( kırmızı kan hücresi dağılım genişliği (RDW))

Bir kan yayma preparatı normale göre daha küçük ve soluk kırmızı kan hücrelerini gösterir, kırmızı kan hücrelerinin  büyüklüklerindeki farklılıkları (anizositoz) ve biçimlerindeki farklılıkları (poikilositoz) gösterebilir.

Doktorunuz kansızlığınızın demir eksikliğine bağlı olduğundan kuşkulanıyorsa  demir eksikliğini doğrulamak için birkaç doğrulama testi gerçekleştirebilir. Bu testler aşağıdakileri içerebilir:

• Serum demiri- kanınızdaki demir düzeyi genellikle azalmıştır
• Ferritin- vücudunuzda depolanmış demir miktarını yansıtmakta olup genellikle düşük düzeylerdedir. Enfeksiyon veya iltihaplanma var olmadığı müddetçe demir eksikliği anemisini tanımlayan en özgül testtir.
• Total demir bağlama kapasitesi (TIBC) ve transferrin- kan yoluyla  demir taşıyan proteinin miktarı artacaktır.

Demir eksikliğinin mide- bağırsak (Gastrointestinal (GI)) kanalından uzun süreli kanamada olduğu gibi anormal kan kaybına bağlı olduğu düşünülüyorsa başka testler ve prosedürler de uygulanabilir. GI kanamayı saptayabilen laboratuvar testleri: 

• Dışkıda gizli kan testi (FOBT)
• Dışkıda immünokimyasal test (FIT)  

Helicobacter pylori testi GI yolda olasılıkla uzun süreli kanama sebebi ülserlere neden olabilen bir bakteriyi saptayabilir.  Bu testlerin herhangi biri pozitifse veya kuvvetle bir GI kanamadan kuşkulanılıyorsa tedavi edilebilmesi amacıyla kanamanın yerini bulmak için endoskopi veya kolonoskopi benzeri işlemler gerçekleştirilebilir.

Demir eksikliğinin tedavisi tipik olarak demir takviyelerini içermektedir. Demir eksikliğinin anormal kan kaybı sonucu oluştuğundan kuşkulanılırsa kanamanın nedenini belirlemek için sıklıkla ilave testlere gerek vardır. Altta yatan neden bulunup tedavi edildiğinde anemi genellikle düzelmektedir.

Pernisiyöz anemi vücudun "intrinsik faktör" denilen bir maddeyi yeterince üretemediği bir rahatsızlıktır. İntrinsik faktör  mide duvarı hücreleri (pariyetal hücreleri) tarafından üretilen, B12 vitaminine bağlanarak ince bağırsaklardan emilimini sağlayan  bir proteindir. Kırmızı kan hücrelerinin üretiminde B12 vitamini önemlidir. Yeterli intrinsik faktör yokluğunda  vücut yiyeceklerden B12 vitaminini ememez. Buna bağlı olarak yeterli sayıda kırmızı kan hücresi imal edilemediğinden kansızlık ortaya çıkar. İntrinsik faktör eksikliğine ilaveten diğer B12 vitamini eksikliği ve anemi nedenleri ise yiyeceklerde B12 vitamini azlığı, cerrahi nedenler, bazı ilaçlar, sindirim bozuklukları (Çölyak Hastalığı, Crohn Hastalığı) ve enfeksiyonlar gibi vitaminin emilimini olumsuz etkileyen faktörlerdir. Bunlar arasında hastalık belirtilerinin en sık görülen nedeni pernisiyöz anemidir.

B12 vitamini eksikliği genel  kansızlık belirtilerinin yanı sıra sinir sistemi bozukluklarına yol açabilmektedir. Olası yakınmalar:

• güçsüzlük veya yorgunluk
• bitkinlik
• başlangıçta ellerde ve ayaklarda hissedilen uyuşma ve karıncalanma

İlave hastalık belirtileri kaslarda güçsüzlük, reflekslerde yavaşlama, denge kaybı ve dengesiz yürümeyi içerebilir. Ağır olgularda bilinç bulanıklığı, bellek kaybı, depresyon ve/veya bunama görülebilmektedir.

Folik asit başka bir B vitaminidir. Bu vitaminin eksikliği de kansızlığa yol açabilmektedir. Folat olarak da bilinen folik asit birçok yiyecekte, özellikle yeşil yapraklı sebzelerde bulunmaktadır. Beyin ve omuriliğin normal gelişmesi için gebelik sırasında folik aside gerek vardır. Gebe kalmayı düşünen kadınların gebe kalmadan önce ve gebelik boyunca folat eksikliği oluşmaması için ek folat almaları önemlidir.  Gebeliğin erken evresinde gelişebilecek bir folat eksikliği bebeğin beyin ve omuriliğinin gelişmesinde sorunlara neden olabilmektedir.

B12 vitamini veya folat eksikliği sonucu oluşan anemilerde, kırmızı kan hücreleri normalden daha büyük olduğu için bu tip anemilere bazen "makrositik" veya "megaloblastik " anemi denmektedir. Bu vitaminlerin eksikliği  kırmızı kan hücrelerinin büyümesine ve daha sonra normal olarak bölünmelerine olanak tanımadığından bu hücreler daha büyüktür. Sonuçta anormal derecede büyük kırmızı kan hücrelerinin azalmasına ve anemiye yol açar.

Laboratuvar  Testleri
Başlangıçta kansızlık belirtileri  tam kan sayımı (Hemogram)  ve formül lökositle araştırılacaktır. Pernisiyöz anemi veya B12 vitamini eksikliğinde bu testler genellikle aşağıdaki sonuçları verir:

• Düşük hemoglobin düzeyi
• Kırmızı kan hücresi göstergelerinden ortalama hücre hacmi (MCV) sıklıkla yükselmiştir.
• Kan yayma preparatlarında anormal derecede büyük kırmızı kan hücreleri görülecektir.

B12 vitamini eksikliği gibi folik asit eksikliği de hemoglobin ve kırmızı kan hücrelerinin boyutlarında aynı değişikliğe neden olabilmektedir. Kansızlığınızın nedeninin pernisiyöz anemi, veya diyette B12 veya folat eksikliğine bağlı olduğu düşünüldüğünde tanı koymak için genellikle ilave testler yapılır. Bu testlerin bazıları:

• Vitamin B12 düzeyi - B12 vitamini eksikliğinde kan düzeyi düşebilir.
• Folik asit düzeyi- Bu B vitamini eksikliğinde kan düzeyi düşebilir
• Metilmalonik asit (MMA) düzeyi- B vitamini eksikliğinde yükselebilir
• Homosistein- Folat veya B vitamini eksikliğinde düzeyleri yükselebilir.
• Retikülosit sayısı - genellikle düşüktür
• Pernisiyöz anemide intrinsik faktöre karşı oluşan antikorlar veya  pariyetal hücre antikorları mevcut olabilir.

Bazen bir  kemik iliği aspirasyonu uygulanabilir. İleride olgunlaşıp kırmızı kan hücrelerine dönüşecek hücrelerin (öncül hücreler) normalden daha büyük olduğunu gösterebilir.

Bu rahatsızlıkların tedavisi eksik olan vitamini yerine koyma şeklindedir. Eksikliğin nedeni vitaminin sindirim yolundan emilememesi şeklindeyse  vitamin enjekte edilebilir. Sindirim sistemi bozukluğu veya enfeksiyonu gibi altta yatan nedenlerin tedavisi anemiyi geçirmeye yardımcı olabilir .

Daha fazla bilgi için  Vitamin B12 vitamini ve Folat Eksikliği maddesine bkz.