Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi
30 Kasım 2017.
Endokrin Sistem nedir?

Endokrin sistem vücutta bulunan çeşitli salgı bezlerinden ibarettir. Sinir sistemiyle birlikte vücudun tüm işlevlerini kontrol edip düzenler. Sinir sistemi kontrol için sinir uyarılarını kullanmakla birlikte endokrin sistem hormonlar denilen kimyasal haberci molekülleri kullanır. Bu hormonlar endokrin salgı bezlerinden kan dolaşımına salınır ve etki gösterdikleri spesifik hedef dokulara taşınır. Hedef dokular spesifik hormon reseptörlerine sahiptir ve hormonlar bu hedeflerine kilitlenir (anahtar-kilit benzeri). Bazen hormonun hedef dokusu başka bir salgı bezidir. Hormon reseptör bezi uyarır, bu bez kana başka bir hormon salar ve sonuçta bu hormonda farklı hedef dokuları etkiler. Örnek olarak tirotropin salgılatıcı hormon (TRH) salgılayan hipotalamus bezi gösterilebilir.TRH pitüiter bezi (hipofiz bezi) uyararak Tirotropin (daha iyi bilinen ismiyleTiroid Uyarıcı Hormon-TSH) salınmasını sağlar. TSH sonuçta tiroid bezini uyararak tiroid hormonları olan ve vücut içinde metabolizma hızının düzenlenmesine yardımcı olan tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) salgılamasına yol açar. Spesifik endokin bezler, ürettikleri hormonlar ve  işlev bozukluklarıyla ilişkili hastalıklar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için  Endokrin Bezleri Tablosuna bkz .

Geribildirim sistemlerinin kullanımıyla  endokrin bezlerin tümü dikkatle  denetlenir. Örneğin, kan dolaşımındaki tiroid hormonunun miktarı hipotalamus ve hipofiz bezini düzenleyici faktör olarak işlev görür. Kanda tiroid hormon konsantrasyonları azaldığında bu organlar sırasıyla daha fazla TRH ve TSH salgılamaları için uyarılır. Bazı olgularda vücut örneğin kandaki tiroid hormonunu oldukça sabit düzeylerde tutmaya çabalar.

Bazı hormonlar  günlük veya aylık salım kalıbına sahiptir. Örneğin, böbrek üstü bezi hormonu kortizol sabahları konsantrasyonları yüksek, akşam geç saatlerde daha düşük düzeylerde olmasına rağmen hipofiz hormonlarından folikül uyarıcı hormon (FSH) ve lüteinleştirici hormon (LH) kadınların aylık adet döngülerini düzenlemek üzere düzenli aralıklarla yükselmekte ve alçalmaktadır. Diğer hormonlar genellikle kanda çok küçük miktarlarda mevcut olup belli durumlarda salınır (örneğin strese yanıt olarak böbrek üstü bezlerinden epinefrin (adrenalin) salınmaktadır.)

Daha fazlası için
See Less
Endokrin Sistem ve Sendromlar hakkinda
  • Ne gibi bozukluklar mevcut olabilir?

    Hormonlar vücudun her tarafındaki sistemleri etkilerler. Erkek ve kadın cinsiyet özelliklerinin gelişmesini, üretkenliği (fertiliteyi), büyümeyi, enerji tüketimini, sindirimi, kan şekeri (glukoz) kullanımını, stres yanıtını, sıvı/su dengesini, ve uygun kan basıncının sürdürülmesini kontrol ederler. Hormonal bozukluklar genellikle belli bir hormonun çok fazla veya çok az üretimiyle sonuçlanmaktadır. Bazı hastalıklara tipik belirtiler ve komplikasyonlarla bağlantılı olduğundan özel adlar verilmektedir (örn. aşırı kortizol üretimiyle ilişkili Cushing sendromu)

    Hormon salgılayan bezlerin işlev bozukluğu salgı bezinin kendisine,geribildirim sistemine ilişkili sorunlara  ve/veya hedef dokuların reaksiyon verememesine bağlı olabilir. Travma, hastalık, enfeksiyon, tümör veya hormonun miktarını, kalitesini ve yapısını etkileyen bir kalıtsal gen mutasyonuna bağlı olarak hormon üretimi azalabilir. Hormon üretiminin artması geribildirim sistem dengesizliği ile bağlantılı olabilir. Örneğin hipofiz bezinden ACTH'ın fazla salınımına bağlı olarak fazla kortizol salgılanır. Aşırı hormon üretimi hormon üreten hücrelerin aşırı büyümesine ( hiperplazisine) veya tümörüne, doku yanıtının olmamasına, ilaç kullanımına veya kalıtsal bir rahatsızlığa da bağlı olabilir.

    Tümörler genellikle küçük ve  iyi huyludur. Çoğu etkilenmiş bez içinde yerleşik olup tek tip hormon üretirler  Nadiren kanser olabilirler. Tümörlerin vücudun başka bir yerinde yerleşik olması da çok nadir bir durumdur. Tümörün aşırı hormon üretmesi, büyüyerek salgı bezinde diğer hormonları baskılaması ve üretimlerini azaltması veya fiziksel büyüklüklerinin komşu sinirlere ve oluşumlara baskısı nedeniyle hastalık belirtilerine neden olabilmektedir.

    Kalıtsal hastalıkların çoğu seyrek görülmekte olup genellikle bir hormonun yetersizliği veya uygun olmayan üretimi veya belli bir salgı bezinin hormon üretimiyle (örneğin;  konjenital hipotiroidi) ilişkilidir. Ancak salgı bezlerini olumsuz etkileyen kalıtsal bozukluklar da mevcuttur. MEN-1 ve MEN-2 ( Çoklu Endokrin Neoplazisi tip 1 ve 2) gibi iki bozukluğun hormon salgılayan bezleri olumsuz etkilediği tanımlanmıştır. Bu bozukluklar spesifik genlerde değişikliklerle ilişkili olup bu hastaların yaşamları boyunca bir veya daha fazla sayıda hormon salgılayan bezde tümör gelişme risklerini artırmakta

  • Hormon Salgılayan Bezler Tablosu
    Bu tablo hormon salgılayan bezlerin, ürettikleri hormonların ve işlev bozukluklarıyla ilişkili hastalıklar ve rahatsızlıkların  listesini içermektedir
    ENDOKRİN SALGI BEZİ YERLEŞİMİ/ TANIMLANMASI SALGI BEZLERİNİN ÜRETTİĞİ HORMONLAR SALGI BEZİ/ HORMON FONKSİYONU İŞLEV BOZUKLUKLARIYLA İLİŞKİLİ HASTALIKLAR
    Hipotalamus Beynin aşağı-orta bölümü Büyüme hormonu serbestleştirici hormon (GHRH) 

    Tirotropin –serbestleştirici hormon (TRH)

    Kortikotropin-serbestleştiren hormon (CRH)

    Gonadotropin-serbestleştiren  hormon (GnRH)

    Prolaktin İnhibe edici Faktör (PIF, dopamin)

    Hem sinir hem de hormonal sistemle iletişim kurar; 

    Hipofiz bezinden (pitüiter bez) hormon üretimini uyarıcı (GHRH, TRH, CRH ve  GnRH) veya engelleyici (PIF) etkilere sahiptirler.

    		 Vaktinden önce ergenlik (erken evre GnRH üretimi)

    Kallman sendromu (yetersiz GnRH üretimi)

    Tiroit hastalıkları
    Oksitosin Doğum sırasında rahim kasılmaları  
    Antidiüretik hormon(ADH), (Arginin vazopressin-AVP olarak da adlandırılır.) Su dengesi Diabetes insipidus(yetersiz ADH üretimi)
    Hipofiz bezi(Pitüiter bez) Hipotalamusun altında, sinüs boşluğunun arkasında Prolaktin Süt üretimi Hipopitüiterizm

    Boş Sella Sendromu

    Galaktore (yüksek prolaktin düzeyine bağlı olarak gebelik dışında süt üretimi)
    Büyüme Hormonu (GH) Kemik büyümesi

    Akromegali  veya Devlik (Gigantizm) (aşırı  GH)

    Büyüme Hormonu Eksikliği (GHD)
    ACTH Kortizolü uyarır Cushing  hastalığı (aşırı  ACTH)
    TSH Tiroid hormonu uyarır Hiper/hipotiroidizm
    LH, FSH Testosteron ve östrojenin düzenlenmesi, üretkenlik (fertilite) Adetten kesilme 

    Cinsel dürtü kaybı 

    Kısırlık (infertilite)
    Tiroid Boğazda ana soluk borusuna yaslanmış kelebek şeklinde organ T4 (tiroksin)

    T3 (triiodotironin)    		 Metabolizma hızının düzenlenmesine yardımcı olur Tiroid hastalıkları ( hipo ve hipertiroidi dahil)
    Kalsitonin         Kemik metabolizması ve kan kalsiyumunun düzenlenmesine yardımcı olur.  
    Paratiroid Tiroidin arkasında, yanında veya aşağısında yerleşik 4 minik salgı bezi Paratiroid hormon (PTH)        Kan kalsiyumunu düzenler Hiperparatiroidizm

    Hipoparatiroidizm

    MEN1
    Böbrek üstü bezi     Her bir böbreğin tepesinde bulunan üçgenimsi organ Epinefrin (adrenalin)
    norepinefrin    		 Kan basıncını düzenler; stres karşı reaksiyonu sağlar  Feokromositoma (MEN2)
    Aldosteron        Tuz, su dengesi Conn Sendromu
    Kortizol Stres  reaksiyonu Cushing Sendromu

    Addison Hastalığı  
    DHEA-S Ergenlikte vücut kıllarının gelişimi Kanser

    Böbrek üstü bezi Hiperplazisi
    Yumurtalıklar-Overler (yalnızca kadınlar)  Pelvis içine yerleşik 2 adet Östrojen

    Progesteron    		 Kadın cinsiyete özgü karakteristik özellikler Polikistik over sendromu (PKOS)
    Testisler (yalnızca erkekler) Kasıklarda yerleşik 2 adet Testosteron Erkek cinsiyete özgü karakteristik özellikler Hipogonadizm
    Pankreas Büyük, su kabağı şeklinde mide arkasına yerleşik salgı bezi 

    İnsülin
    Glukagon

    Somatostatin

    		 Kan şekerinin düzenlenmesi    Diabetes mellitus

    MEN-I

    Zollinger-Ellison sendromu
    Pineal  beynin alt bölümü Melatonin İyice anlaşılmamıştır. Uyku düzeninin kontrolüne yardımcı olur, üretkenliği etkiler  
  • Testler

    Hormon testlerinin amacı, aşırı veya yetersiz üretilen hormonu (hormonları), hangi salgı bezinin (bezlerinin) rahatsızlıkla ilgili olduğunu ve hormon dengesizliğinin nedenini belirlemektir.  Bunun için kan ve/veya idrarda hormon düzeylerinin ve metabolitlerinin ölçümü gerekebilir. Hormon üretimini ve/veya salgı bezinin diğer salgı bezleri ve hormonlarla etkileşimini değerlendirmek için uyarı veya baskılama testlerinden yararlanılabilir. Bir tümörden kuşkulanıldığında tümörün yerini belirlemeye yardımcı olmak için görüntüleme taramaları kullanılabilir. Hastalık belirtilerinin kalıtsal bir rahatsızlığa bağlı olduğundan kuşkulanılırsa gen testleri önerilebilir.

    İlgili testler:

    Laboratuvar Testleri

    Laboratuvar testleri dışındaki tetkikler

    • Manyetik rezonans görüntüleme  (MRG)
    • Bilgisayarlı tomografi  (BT)
    • Ultrasonografi
    • Radyoizotop tarama
  • Tedaviler

    Endokrin salgı bezleriyle ilişkili rahatsızlıkların tedavisi nedene bağlıdır. Sorun ilaç tedavisine bağlıysa hastaya  başka bir ilaç tedavisi verilebilir.  Hastaların doktorlarına danışmadan ilacı hemen kesmemeleri önem taşır. Bu durum ilave ve bazen ciddi komplikasyonlara neden olabilmektedir. Rahatsızlık hiperplaziye (salgı bezinin büyümesine) bağlıysa hormonun etkisi bloke edilebilir.  Rahatsızlık bir tümöre bağlıysa tümör cerrahi yolla çıkartılabilir. Sıklıkla bu yaklaşım sorunu geçirecek veya bozukluğu kontrol edilebilen noktaya kadar hafifletecektir.

    Bazı olgularda salgı bezi çıkartıldıktan sonra hastanın hormon ilaçlarına (tiroid bezi çıkartıldıktan sonra tiroid hormonu kullanılması gibi) (yerine koyma) ihtiyacı olabilir. Hastanın salgı bezi hasarlandığı veya başka bir şekilde bir veya birden fazla hormonu yeterli miktarlarda üretemediğinde de sıklıkla yerine koyma tedavisi kullanılır. Hastalarda MEN-1 veya MEN-2 ile ilişkili bir gen mutasyonu varsa  yaşam boyunca dikkatli bir şekilde hasta takibi gerekebilir. Hormonlarla ilişkili tüm rahatsızlıkların tedavisi bireye göre düzenlenecektir.  Hastalar kendileri için doğru olanı belirlemeleri için doktorlarıyla işbirliği yapmalıdır.

İlgili Sayfalar

Bu internet sitesinde

Testler: ACTH, Kortizol, Aldosteron, Kalsitonin, Kalsiyum, Katekolaminler, Plazma ve İdrar, DHEAS, Elektrolitler, Östrojen, FSH, GH, hCG, IGF-1, LH, Metanefrinler, Plazma Serbest , Metanefrinler, İdrar, Progesteron, Prolaktin, PTH, T3, T4, Testosteron, TSH, ADH
Hastalıklar: Böbrek üstü bezi Yetersizliği ve Addison Hastalığı,Cushing Sendromu, Conn Sendromu,Tiroit Hastalıkları, PKOS

Başka bir internet sitesinde

The Hormone Foundation: Endo 101, The Endocrine System, Hormones, and Glands
The Hormone Foundation: The Endocrine System - Diseases & Conditions, Overviews
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Endocrine Glands
Nemours Foundation: Endocrine System, KidsHealth for Parents 
EndocrineWeb.com
Karolinska Institutet: Diseases and Disorders - Links pertaining to Endocrine System Diseases

 

Daha fazlası için
See Less
Makalenin kaynakları

DİKKAT : Bu makale burada alıntılanan kaynaklarla birlikte Lab Tests Online Editöryal İnceleme Kurulunun toplu deneyimlerine dayanmaktadır.  Bu makale belli aralıklarla Editörler Kurulu tarafından gözden geçirilmekte olup  inceleme sonucu güncelleştirlebilmektedir. Alıntı yapılan her yeni kaynak listeye eklenecek ve kullanılmış orijinal kaynaklardan ayırt edilecektir.

Bu Derlemede Kullanılmış Kaynaklar

 (© 2008). The Endocrine System: Diseases & Conditions, Overviews. The Hormone Foundation [On-line bilgiler:]. http://www.hormone.org/public/conditions.cfm throughhttp://www.hormone.org. İnternete giriş tarihi:  18/1/09.

(Gözden geçirilme tarihi: Kasım 2005). Principles of Endocrinology. Merck Manual of Healthcare Professionals [On-line bilgiler:].  http://www.merck.com/mmpe/sec12/ch150/ch150a.html  http://www.merck.com/mmpe.  İnternete giriş tarihi:  18/1/09.

Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. McPherson RA and Pincus MR, eds. Philadelphia: 2007, Pp. 326-358.

Önceki derlemelerde kullanılmış kaynaklar

Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber’s Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby’s Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.

(©1995-2005) Endocrine System. KidsHealth for Parents [On-linebilgiler:].  http://kidshealth.org/parent/general/body_basics/endocrine.html http://kidshealth.org.

(2005 September 30). Multiple endocrine neoplasia type 1. Genetics Home Reference [On-linebilgiler:].  http://ghr.nlm.nih.gov/condition=multipleendocrineneoplasiatype1 http://ghr.nlm.nih.gov.

(30 Eylül 2005). Multiple endocrine neoplasia type 2. Genetics Home Reference [On-line bilgiler:].  http://ghr.nlm.nih.gov/condition=multipleendocrineneoplasiatype2 http://ghr.nlm.nih.gov.

(Güncelleştirme tarihi Ağustos 2004). Multiple Endocrine Neoplasia Type 1. NIDDK, NIH Publication No. 02-3048 [On-line bilgiler:].  http://www.niddk.nih.gov/health/endo/pubs/men1/men1.htm  http://www.niddk.nih.gov.

(©1995-2005) Multiple Endocrine Neoplasia Syndromes. Merck Manual – Second Home Edition [On-line bilgiler:].  http://www.merck.com/mmhe/sec13/ch167/ch167a.html http://www.merck.com.

(©1995-2005) Endocrine Function. Merck Manual – Second Home Edition [On-line bilgiler:].  http://www.merck.com/mmhe/sec13/ch161/ch161c.html http://www.merck.com.

(©1995-2005) Endocrine Glands. Merck Manual – Second Home Edition [On-line bilgiler:].  http://www.merck.com/mmhe/sec13/ch161/ch161b.html  http://www.merck.com.

Mrotek, J., and Chase, C. [Henwood, M. and Annaswamy, R., Editors] (Gözden geçirilme tarihi: Ocak 2005). Endo 101, The Endocrine System, Hormones, and Glands. The Hormone Foundation [On-line bilgiler:].  http://www.hormone.org/endo101/endo101_2.html  http://www.hormone.org.

Multiple Endocrine Neoplasia Type 1. GeneReviews [On-line bilgiler:]. http://www.genetests.org.

Multiple Endocrine Neoplasia Type 2. GeneReviews [On-line bilgiler:]. http://www.genetests.org

Daha fazlası için
See Less