Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 4 Aralık 2018.
Gözden geçirme

Sıklıkla ergenlerin en sağlıklı yaş grubu olduğu düşünülür. Ergenler için yıllık "sağlık bakım" kontrolleri birçok laboratuvar tarama testini içermez. Daha çok ergeni sağlık sorunlarına, örneğin kazalar ve yaralanmalardan korunma, cinsel sağlık, madde kötüye kullanımından kaçınma, erişkin çağda oluşan hastalıklara karşı korunmasına yardımcı olabilen sağlıklı yaşam tarzı seçimlerini vurgulamaya önem verilir. Sağlık bakımını üstlenen risk faktörleri tanımlarsa uygun tarama testleri önerilir. Adet kanamaları veya cinsel aktivite nedeniyle ek testler ve incelemelerin yapılması uygun olabilir (örneğin anemi ve enfeksiyon taramaları).

Yukarıdaki bağlantılar sizi 13-18 yaş arası ergenler için tarama testleri istenebilen birkaç bozukluk ve hastalığa yönlendirecektir. Ergenlerin tümü obezite açısından rutin olarak taranmalıdır. Diğer testler tercihe bağlıdır. Ergen kişi belli bir sağlık sorunu açısından ortalamanın üstünde bir risk altındaysa sağlık bakımınızı üstlenen doktor belli bir tarama testini önerecektir.

Daha fazlası için
See Less
Tarama testleri
  • Obezite

    Bu ciddi sağlık sorunu okul öncesi dönemden ergenliğe kadar uzanmaktadır. Kilo fazlalığı ve obeziteyle ilişkili sorunlar Tip 2 diyabet, uyku apnesi, sosyal ve psikolojik sorunlar, yüksek kolesterol ve kan basıncını içerir. Kilo fazlalığı bacak ve kalça kemiklerinin uygun biçimde gelişmesini de etkiler. Aşırı kilolarını erişkin çağa taşıyan ve kilo fazlası varken obez erişkinler haline gelen ergenler  kalp hastalığı,   inme ve bazı kanser türleri gibi ciddi sağlık sorunları açısından daha büyük bir risk altındadır.

    Yılda en azından bir kez ergenin kilosu belirlenmelidir.  Arzulanan vücut kitle indeksini (VKİ) belirlemek için ergenin boyu, kilosu, yaşı ve cinsiyeti göz önüne alınır.

     

    • Aşırı kilolu: Vücut kitle indeksi 85. -95. persentilleri arasında, kilo fazlalığı olan bir genç sağlık açısından ilave risklerle karşı karşıya kalmaktadır.
    • Obez: Obez bir genç (VKİ 95. persentil veya 30 kg/m2 veya  daha üstünde) çok daha ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalır.

     

    6-18 yaş arası gençler obezite için tarama testlerinden geçirilmeli, fazla kilolu olan gençlere yoğun bir danışmanlık hizmeti verilmeli ve gerekirse  davranışsal girişim tedavileri önerilmelidir.

    Kilo fazlalığını belirlemede VKİ kabul edilebilir bir ölçüttür ve “aşırı kiloluluk” ve “obez” terimleri yukarıda olduğu gibi tanımlanmıştır.

    Her bir sağlık kontrolünde ergenin beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite düzeyleri ve hareketsiz yaşam tarzı tartışılmalıdır. Ailede obezite, tip 2 diyabet ve  yüksek kan basıncı öyküsü doktorun göz önüne alabileceği birçok başka fiziksel kriter kadar önemlidir. Diyet ve egzersiz önlem ve tedavide önemlidir.

    Ergen aşırı kilolu ise Tip 2 diyabeti kontrol için glukoz testi, lipid anormalliklerini kontrol için ise kolesterol testi ile taramaya başlanabilir.

    Çocukların vücut kitle indeksi hesaplamalarının büyüme çizelgeleriyle ilişkili olması gerekir. Doktorunuza başvurduğunuz takdirde size en güvenilir bilgileri verecektir.

     Kaynaklar

    American Academy of Pediatrics, Committee on Nutrition. Prevention of pediatric overweight and obesity (policy statement). 2 Aug 2003 (reaffirmed 1 Feb 2007). Pediatrics 112(2):424-430. Available on the Internet at http://aappolicy.aappublications.org. Accessed 23 Jul 2004 and 7 Jan 2008.

    Barlow SE and the Expert Committee. Expert Committee recommendations regarding the prevention, assessment, and treatment of child and adolescent overweight and obesity: summary report. Dec 2007 (suppl). Pediatrics 120:S164-S192. Available on the Internet at http://pediatrics/aappublications.org. Accessed 10 Jan 2008.

    Krebs NF, et al. Assessment of child and adolescent overweight and obesity. Dec 2007. Pediatrics 120:S193-228. Available on the Internet at http://pediatrics.aappublications.org. Accessed 28 Jan 2008.

    The Obesity Society. Childhood overweight. Available on the Internet at http://naaso.org/information/childhood_overweight.asp through http://naaso.org. Accessed 7 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. BMI calculator for child and teen. Reviewed 30 Jul 2007, updated 8 Jan 2008. Available on the Internet at http://apps.nccd.cdc.gov/dnpabmi/calculator.aspx through http://apps.nccd.cdc.gov. Accessed 8 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Childhood overweight. Last reviewed 18 Apr 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/HealthyYouth/overweight/index.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 8 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Overweight and obesity: frequently asked questions. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/nccdphp/dnpa/obesity/faq.htm#children through http://www.cdc.gov. Accessed 8 Jan 2008.

  • Servikal kanser

    Düzenli jinekolojik sağlık kontrolleri ve Servikal Smear testi ile serviks kanserinden (rahim boynu kanseri) ölümlerin büyük bir kısmı önlenebilmektedir. Serviks kanseri gelişmesi birkaç yıl sürebilen, yavaş büyüyen bir kanser tipidir. Kanserli hücreler en çok 40 yaş ve üstü kadınlarda görülmektedir. Rutin taramalar serviks kanserini erkenden, çok iyi tedavi edilebilir evrede saptamaya yardımcı olabilmektedir. Hatta tarama testleri kanser gelişmeye başlamadan önce izlenebilen veya çıkartılabilen kanser öncülü yaraları da tespit etmektedir.

    21 yaş altı kadınların tıbbi gereksinme olmadıkça bir kadın-doğum uzmanını görmeleri gerekmemektedir. Önerilere göre

    • Kanser görülme sıklığı çok düşük olduğu için  21 yaş altı kadınlarda Servikal Smear testleri önerilmemektedir. Oldukça sık görülen normal hücresel değişiklikler nedeniyle yalancı pozitif sonuçlar oluşabilmektedir. Yalancı pozitif sonuçlar gereksiz ve maliyetli tedaviye ve kaygılanmalara yol açabilmektedir.

    Ergen çağdaki riskler
    Uzmanlar aşağıdaki koşulların genç kızın ilerde servikal kanser dahil servikal sorunlara sahip olma riskini artıracağını söylemektedir

    • Kendisi veya partneri birden fazla kişiyle seks yapmışsa

    Bu koşullar altında serviks hücrelerinin kanser veya ilerde kısırlık sorunlarına yol açabilen değişiklikler geçirme olasılığı daha yüksektir. Bir servikal smear testi gerekli olmasa da, cinsel yolla bulaşan hastalıklar için uygun testler, güvenli seks ve doğum kontrol yöntemlerine ilişkin danışmanlık hizmetlerinden yararlanmaları teşvik edilmelidir.

    HPV testi
    30 yaşından küçük kadınlarda HPV enfeksiyonları oldukça sık görüldüğü, sıklıkla tedavisiz ve komplikasyonsuz iyileştiği için bu yaş grubunun insan papilloma virüsü (HPV DNA testi) testlerinden geçirilmesi önerilmemektedir.

    Bağlantılar

    American College of Obstetricians and Gynecologists: "Tool kit for teen care: pap tests" available at http://www.medem.com.

    To sign up for a personal Pap test scheduling reminder, click here.

    Kaynaklar

    American Cancer Society. Overview: cervical cancer: What causes cancer of the cervix? Can it be prevented? Revised 4 Nov 2003. Available on the Internet at http://www.cancer.org. Accessed 10 Aug 2004; 2006 revision accessed 8 Feb 2008.

    American Cancer Society. DES Exposure: Questions and Answers. Available online at http://www.cancer.org/docroot/CRI/content/CRI_2_6x_DES_Exposure_Questions_and_Answers.asp through http://www.cancer.org. Accessed September 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. Human papillomaviruses and cancer: questions and answers. 8 Jun 2006. Available on the Internet at http://www.medem.com. Accessed 18 Jan 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. Tool kit for teen care: pap tests. 2003. Available on the Internet at http://www.medem.com. Accessed 17 Jan 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. ACOG clarifies recommendations on cervical cancer screening in adolescents (news release). 30 Sep 2004. Available on the Internet at http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr09-30-04-1.cfm through http://www.acog.org. Accessed 2004 and 18 Jan 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. Cervical cancer screening: testing can start later and occur less often under new ACOG recommendations (press release). 31 Jul 2003. Available on the Internet at http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr07-31-03-1.cfm through http://www.acog.org. Accessed 15 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. First ob-gyn visit recommended in early teens (news from ACOG). 10 May 2006. Available on the Internet at http://www.medem.com. Accessed 17 Jan 2008.

    American College of Physicians. New pap guidelines reduce screening, but raise concerns about compliance. Apr 2003. Observer. Available on the Internet at http://www.acponline.org. Accessed 15 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

    American Society for Colposcopy and Cervical Pathology. What women should know about HPV and cervical health. 2003. Available on the Internet at http://www.asccp.org/patient_edu.shtml. Accessed 17 Jan 2008.

    Smith RA, Cokkinides V and Eyre HJ, for the American Cancer Society. American Cancer Society guidelines for the early detection of cancer, 2003. CA Cancer J Clin 53:27-43. Available on the Internet at http://caonline.amcancersoc.org. Accessed 5 Aug 2004 and 18 Jan 2008.

    Solomon D, Papillo J, Davey D, on behalf of the Cytopathology Education and Technology Consortium. Statement on HPV DNA Test Utilization. Am J Clin Pathol 2009;131:768-769.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Basic facts on screening and the Pap test. Oct 2003. PDF available for download at http://www.cdc.gov/cancer/cervical/pdf/cc_basic.pdf through http://www.cdc.gov. Accessed 2 Aug 2004 and 18 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Screening for cervical cancer. Release date Jan 2003. Available on the Internet at http://www.ahcpr.gov/clinic/uspstf/uspscerv.htm through http://www.ahcpr.gov. Accessed 15 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

    US Food and Drug Administration. Cervical Cancer Screening. FDA Consumer Magazine.  January-February 2004. Available online at http://www.fda.gov/Fdac/features/2004/104_cancer.html through http://www.fda.gov. Accessed September 2008.

  • Klamidya & Gonore

    Bugünlerde klamidya enfeksiyonu ve belsoğukluğu en sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalıklardan olmasına rağmen enfeksiyon kapmış kişilerin çoğunda herhangi bir bulguya rastlanmamaktadır. Bu enfeksiyonlar en çok cinsel organları etkilemekle birlikte gözler ve eklemlerde de  enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Gebe kadınlar enfeksiyonları yenidoğanlara geçirebilir. Bu hastalıklar sıklıkla sessizce seyrederek kadınlarda  kısırlığa ve başka  hasarlara neden olabilmektedir. Rutin olarak heteroseksüel erkekler taranmamasına rağmen enfekte bir erkek bu hastalıkları yayabilir, hatta tedaviyi tamamlamazsa eşine enfeksiyonu yeniden bulaştırabilir. Erken dönemde tanı konduğunda her iki hastalık antibiyotiklerle iyileştirebilir.

    Klamidya enfeksiyonu ve belsoğukluğu yakın cinsel temasla yayılır ve cinsel organlar, anüs veya ağız yoluyla enfeksiyon vücuda yayılır. Cinsel açıdan aktif ve 25 yaşından genç iseniz, yeni bir erkek cinsel partneriniz veya son bir yıl içinde 2 veya daha fazla sayıda partneriniz varsa, bariyerli doğum kontrol yöntemlerini tutarlı biçimde kullanmıyor veya önceden cinsel yolla bulaşan hastalık (lar) geçirmişseniz risk faktörlerine sahipsiniz demektir. Bu hastalıklardan birine sahip olma insan bağışıklık yetersizliği  virüsü (HIV)  ile enfeksiyon kapma riskinizi artırır. Birçok kişide aynı zamanda klamidya enfeksiyonu ve belsoğukluğu mevcuttur.

    Ergen kızlar

    • Cinsel açıdan aktif 25 yaş ve altı kadınların tümü  her yıl klamidya ve gonore testlerinden geçmelidir.
    • Herhangi bir yeni partnerle seks yaptıktan sonra yeniden testten geçmeniz gerekir. 
    • Tedavinizi  üstlenen kişinin her rutin tedavi randevusunda risk faktörlerinizi gözden geçirmesini sağlayın. Böylece halen risk altında olup olmadığınızı bilirsiniz.
    • Risk faktörlerinden herhangi birine sahipseniz yılda bir kez klamidya testinden geçmelisiniz.

    Gebeyseniz:

    • 25 yaşında veya daha genç bir gebe kadın iseniz klamidya enfeksiyonu için test edilmelisiniz
    • Yüksek riskli gebe bir kadınsanız gonore testinden geçmeniz gerekir.

    Ergen erkekler
    Cinsel aktivitede veya ilişkide bulunduysanız risklerini bilmeniz gerekmektedir. Yalnızca cinsel aktivitelerde bulunmayı düşünseniz bile sağlığınızı koruyucu bilgilere ihtiyacınız vardır. Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) testleri hakkında bilgi sahibi olmanız uygun olur. Hastalık bulguları olmayan heteroseksüel erkeklere genellikle tarama testleri uygulanmaz.

    Tedavinizi üstlenen kişiyle konuşun
    Aşağıdaki bulgular veya belirtilerden herhangi birine sahipseniz mutlaka doktorunuzdan  her zaman tıbbi yardım istemelisiniz.

    • İdrar yaparken ağrı hissetme (sıklıkla yanma hissi)
    • Kadınlarda vajinal akıntı
    • Cinsel birleşme sırasında ağrı 
    • Alt karın bölgesinde ağrı
    • Kadınlarda düzensiz adet görme
    • Erkeklerde penisten akıntı
    • Gebe kalmada sorunlar
    • Erkeklerde testis ağrısı

    Sıklıkla yeniden enfeksiyon oluşabilir.

    Özellikle ergenlerde yeniden enfeksiyona yakalanma sık görülmektedir. Bu hastalıklar için tedavi görüyorsanız yeniden ne zaman test edilmeniz gerektiğini bilmelisiniz. Genellikle tanı konduktan  3 ay sonra yeniden test  yapılması önerilmektedir.

    Bağlantılar

    American College of Obstetricians and Gynecologists: Tool Kit for Teen Care: Sexually Transmitted Diseases.

    STIs: Learn How to Protect Yourself

    Kaynaklar

    American Academy of Pediatrics. Contraception and adolescents (policy statement). Nov 2007. Pediatrics 120(5):1135-1148. Available on the Internet at http://aappolicy.aappublications.org. Accessed 28 Jan 2008.

    American Academy of Family Physicians. Chlamydia. July 2008. Available on the Internet at http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/sexinfections/sti/204.html through http://familydoctor.org. Accessed 8 Sept 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. Tool kit for teen care: sexually transmitted diseases. 2003. Available on the Internet at http://www.medem.com. Accessed 17 Jan 2008.

    American Social Health Association. Gonorrhea (fact sheet). Available on the Internet at http://www.ashastd.org. Accessed 18 Jan 2008.

    Berg AO, for the US Preventive Services Task Force. Screening for chlamydial infection: recommendations and rationale. Apr 2001. Am J Prev Med 20(3 Suppl):90-94. Available on the Internet at http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004; revision of 17 Jul 2007 accessed 17 Jan 2008.

    Hagan JF, Shaw JS and Duncan PM, eds. Bright Futures Guidelines: Guidelines for Health Supervision of Infants, Children, and Adolescents. 2008. Elk Grove Village, Ill: American Academy of Pediatrics, pp. 169, 173.

    Hollblad-Fadiman K and Goldman SM, for the American College of Preventive Medicine. Screening for chlamydia trachomatis (practice policy statement). Apr 2003. Am J Prev Med 24(3):287-292. Available on the Internet at http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Chlamydia fact sheet. Last modified 20 Dec 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/std/chlamydia/STDFact-Chlamydia.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 23 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Prevent STDS among MSM. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/ncidod/diseases/hepatitis/msm through http://www.cdc.gov. Accessed 23 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Questions and answers for the general public: revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in healthcare settings. Last modified 22 Jan 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/hiv/topics/testing/resources/qa/qa_general-public.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 28 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Sexually transmitted diseases treatment guidelines, 2006. 4 Aug 2006. MMWR 55(RR11). Available on the Internet at http://www.cdc.gov/std/treatment. Accessed 23 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Guide to Clinical Preventive Services, 2007: Infectious Diseases. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd07/gcp2b.htm through http://www.ahrq.gov. Accessed 17 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Screening for chlamydial infection (recommendation statement). 17 Jul 2007. Ann Intern Med 17;147(2):128-34. Available on the Internet at http://www.guideline.gov. Accessed 23 Jan 2008.

  • Tip 2 Diyabet

     

    Tip 2 diyabet çocuklar ve ergenlerde de karşımıza çıkmaktadır. Yaşamın erken döneminde diyabetin gelişmesi o kişilerin büyük olasılıkla vücutta ani kan şekeri yükselmelerinin neden olduğu çok fazla sayıda hasara maruz kalacakları anlamı taşır.  Bu durum erişkin erken döneminde kalp hastalığı, böbrek yetmezliği, körlük ve sinir hasarına bağlı ayak ampütasyonları gibi ciddi sağlık sorunları riskini artırmaktadır

     

    Aşırı kiloluluk, obezite ve fiziksel hareketsizlik tümüyle tip 2 diyabete katkıda bulunan faktörlerdir. Ebeveynler ve ergen çocukları, diyabet geliştirme ve yaşları ilerledikçe hastalığın komplikasyonlarına maruz kalma riskini azaltmak için beslenme ve aktivite seçimlerini değiştirilebileceklerinin bilincinde olmalıdırlar.

     

    Amerikan Diyabet Derneği (American Diabetes Association)  başka 2 bilinen risk faktörü olan aşırı kilolu bir gencin belirgin bir  tip 2 diyabete sahip olma veya geliştirme riskiyle karşı karşıya kaldığı uyarısında bulunmaktadır. Aşağıdaki risk faktörlerinin izlenmesi önem taşır.

     

     

    Amerikan Diyabet Derneği’nin önerisine göre:

     

    • İki veya daha fazla sayıda risk faktörü olan aşırı kilolu bir genç 10 yaşından veya ergenlik çağın başlamasından itibaren 2 yılda bir diyabet için tarama testlerinden geçmelidir.

     

    Diyabet taraması için açlık kan şekeri (AKŞ) veya 2 saatlik oral glukoz tolerans testi (OGTT) kullanılabilir (bakınız: Glukoz testi).

    Bağlantılar
    Information to help parents and teens learn how to lower the chances of developing diabetes is available from the Joslin Diabetes Center and the American Diabetes Association.

    Kaynaklar

    American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes—2008 (position statement). Jan 2008. Diabetes Care 31:S12-S54. Available on the Internet at http://care.diabetesjournals.org. Accessed 18 Feb 2008.

    Gahagan S, Silverstein J. Committee on Native American Child Health and Section on Endocrinology. Prevention and treatment of type 2 diabetes mellitus in children, with special emphasis on American Indian and Alaska native children. Oct 2003. Pediatrics 112(4):e328-e328. Available on the Internet at http://pediatrics.aappublications.org. Accessed 8 Jan 2008.

    Information on diabetes in children and young people: resources on children and adolescents. National Diabetes Education Program, National Institutes of Health. Available on the Internet at http://www.ndep.nih.gov/diabetes/youth/youth.htm through http://www.ndep.nih.gov. Accessed 8 Jan 2008.

    Overview of Diabetes in Children and Adolescents. 
A Fact Sheet From the National Diabetes Education Program. 
Available on the Internet at http://ndep.nih.gov/diabetes/youth/youth_FS.htm through http://www.ndep.nih.gov.

    US Centers for Disease Control and Prevention. National diabetes fact sheet 2005: national estimates on diabetes. Last reviewed 7 Jul 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/diabetes/pubs/estimates05.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 8 Jan 2008.

    Santa Barbara Regional Health Authority. Type 2 diabetes: reduce your child’s risk now. In: In Your Health (newsletter). Summer 2006. Available on the Internet at http://www.sbrha.org. Accessed 8 Jan 2008. 

    National Diabetes Information Clearinghouse, National Institutes of Health. Am I at risk for type 2 diabetes? (NIH pub. 04-4805). Apr 2004. Available on the Internet at http://diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/riskfortype2/index.htm through http://diabetes.niddk.nih.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 8 Jan 2008.

    American Diabetes Association. Type 2 diabetes in children and adolescents. Mar 2000. Diabetes Care 23(3):381. Available on the Internet at http://care.diabetesjournals.org. Accessed 11 Mar 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. CDC issues statements on diabetes issues: lifetime risk for diabetes mellitus in the United States. (Original source: Naryan KMB, et al. Lifetime risk for diabetes mellitus in the United States. Oct 2003. JAMA 8;290(14):1884-1890.) Available on the Internet at http://www.cdc.gov/diabetes/news/docs/lifetime.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 30 Aug 2004 and 9 Jan 2008.

    Grassi Y. Type 2 diabetes: reduce your child’s risk now. Bronson for Parents (newsletter). Winter 2003. The Children’s Hospital at Bronson, Kalamazoo, Michigan. Available on the Internet at http://www.bronsonhealth.com. Accessed 31 Aug 2004.

    National Diabetes Education Program, National Institutes of Health. Resources on children and adolescents. Available on the Internet at http://www.ndep.nih.gov/diabetes/youth/youth.htm through http://www.ndep.nih.gov. Accessed 30 Aug 2004 and 8 Jan 2008.

  • Yüksek kolesterol

    Çocukluktan itibaren kolesterol denilen mumsu madde ve lipitler olarak bilinen diğer yağlı maddeler atardamarlar içinde birikmeye başlar. Yavaş yavaş  birçok yıl boyunca bu birikimler geçiş yolunu  daraltan plaklar  şeklinde sertleşirler. Erişkin dönem boyunca plaklar üst üste yığılarak  yalnızca kalp kasını besleyen atardamarlar değil aynı zamanda  vücudun diğer atardamarları içinde de sağlık sorunlarına yol açarlar (ateroskleroz diye bilinen bir sorun). Kanınızdaki kolesterol miktarı kalp hastalığından etkilenme olasılığınızı büyük ölçüde artırır. Çocukluk ve ergenlikte fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme- sağlıksız kolesterol, doymuş yağ ve trans yağı uygun biçimde kısıtlayarak-  erişkin çağda kalp hastalığına karşı koruyabilir.

    Yirmi yaş altı düşük riskli olanlar için genellikle rutin olarak kolesterol testi istenmemektedir. Ancak genç risk altındaysa kolesterol düzeylerinin ölçümü için yapılan bir kan testi yararlı bilgiler sağlayabilir.

    Risk Faktörleri

    • Aile Öyküsü: Soygeçmişinde özellikle erkeklerde 55 veya kadınlarda 65 yaşından önce yüksek kolesterol veya kalp hastalığı hikayesi olan gençler için kolesterol testi en uygun seçim olabilir. Soygeçmişi bilinmeyen kişiler için özellikle diğer risk faktörlerinin varlığında kolesterol testi önerilir.
    • Kişisel Sağlık Durumu: Aşağıdaki nedenlerden dolayı daha yüksek risk altında olduğuna karar verilen gençler için de kolesterol testi önerilmektedir: Bu gençler:
    •  

    Aşırı kilolu veya obezlikte
    Vücut kitle indeksi (VKİ) 85. persentil veya daha üstünde olan aşırı kilolu gençler için kolesterol testi önerilir. Gencin en azından yılda bir vücut kitle indeksi hesaplamalıdır. Bir obez genç için (VKİ’si 95. persentil veya daha yukarıda ise) her 2 yılda bir kolesterol  düzeylerinin ölçülmesi önerilebilir.

    Yüksek riskli çocuklar için  ilk kolesterol testi 10 yaşından önce yapılmalıdır. 2 yaşından daha küçük çocuklara yapılmasına gerek yoktur. Sonuçlar kaygı verici değilse 3-5 yıl içinde yeniden yapılmalıdır. Çocuğun yaşı, ergenliğin evresi, etnik köken ve cinsiyet de göz önüne alınmalıdır.

    Bağlantılar
    National Heart, Lung, and Blood Institute: What is high blood cholesterol?
    Keep Kids Healthy: Cholesterol Screening
    KidsHealth: Cholesterol and Your Child
    The Children’s Hospital Boston: Cholesterol, LDL, HLD & Triglycerides

    Kaynaklar

    Barlow SE and the Expert Committee. Expert Committee recommendations regarding the prevention, assessment, and treatment of child and adolescent overweight and obesity: summary report. Dec 2007 (suppl). Pediatrics 120:S164-S192. Available on the Internet at http://pediatrics/aappublications.org. Accessed 10 Jan 2008.

    Nemours Foundation. Cholesterol and your child. Reviewed Jan 2005. Available on the Internet at http://www.kidshealth.org/parent/food/general/cholesterol.html through http://www.kidshealth.org. Accessed 9 Jan 2008.

    Haney EM, et al. 1 Jul 2007. Screening and treatment for lipid disorders in children and adolescents: systematic evidence review for the US Preventive Services Task Force. Pediatrics 120(1):e189-e214. Available on the Internet at http://pediatrics.aappublications.org. Accessed 9 Jan 2008.

    Kavey RE, et al. American Heart Association guidelines for primary prevention of atherosclerotic cardiovascular disease beginning in childhood. 25 Mar 2003. Circulation 107(11):1562-6. Available on the Internet at http://circ.ahajournals.org. Accessed 9 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Screening for lipid disorders in children (topic page). Jul 2007. Available on the Internet from the Agency for Healthcare Research and Quality at http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/uspschlip.htm through http://www.ahrq.gov. Accessed 10 Jan 2008.

    Daniels, SR, Greer FR, and the Committee on Nutrition. Jul 2008. Lipid screening and cardiovascular health in childhood (clinical report). Pediatrics 122:198-208.

    McCrindle, BW, et al. Apr 10 2007. Drug therapy of high-risk lipid abnormalities in children and adolescents: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation 115:1948-67.

    American Academy of Family Physicians. Summary of policy recommendations for periodic health examinations. 2003 Aug. Superceded in 2007 by the Summary of recommendations for clinical preventive services (rev 6.4). Available on the Internet, from the National Guideline Clearinghouse at http://www.guideline.gov.

    Berg AO, for the US Preventive Services Task Force. Screening for lipid disorders: recommendations and rationale. Apr 2001. Am J Prev Med 20(3S):73-76.

    American Academy of Family Physicians. Heart disease: assessing your risk. Available on the Internet through http://familydoctor.org. Accessed 19 Jul 2004 and 19 Jan 2008.

  • Human Immunodeficiency Virus (HIV)

    Erken yaşta cinsel aktivite, daha fazla partnere sahip olma ve sonuçta HIV enfeksiyonu gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar riskini artırmaktadır. 

    Birçok genç erişkin ve ergen kendine bir şey olmaz duygusuna kapılır. Bu duygular bazılarının niçin riskli davranışlarda bulunduğunu ve  insan bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) için test yaptırmayı geciktirdiğini açıklamaya yardımcı olur. Hatta doktorlar, HIV pozitif olduklarını öğrenen birçok genç kişinin tanıyı kabul edip tedavi için geri dönmelerinin  birkaç ay geciktiğini bildirmektedir. Genç kişiler en büyük olasılıkla göreceli olarak enfeksiyonun erken evresinde bulunduklarından erken tedavilerin ideal adaylarıdır. HIV taraması sağlıklarını korumaya yardımcı olur.

    Genel kapsamlı HIV testi rutin bir sağlık kontrol testi haline gelmiştir. İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) cinsel yolla bulaşan ve ölümcül bir hastalık olan AIDS’e (edinilmiş bağışıklık yetersizliği sendromu) neden olmaktadır. HIV enfeksiyonu kapmış kişilerin en azından % 90-95’i 3 ay içinde pozitif HIV testi sonucu alınacak kadar yeterli sayıda antikorgeliştirecek, HIV ile enfekte kişilerin % 99’dan fazlasında 6 ay içinde test sonucu pozitif çıkacaktır. Gebe bir kadın HIV ile enfekte ise virüs fetüse geçip onları enfekte edebilir.

    Bu enfeksiyona ilişkin tarama testleri önerileri:

    • 13 ila 64 yaş arası kişiler en azından bir kez HIV tarama testinden geçmelidir.
    • Gebe kadınlar en azından bir kez HIV testi yaptırmalıdır.
    • HIV enfeksiyonunu yayabilen bir cinsel aktivitede bulunduğunuzda yılda bir kez testten geçmeniz önerilmektedir.

    Riskinizi bilin
    Aşağıda listelenenlerden herhangi biri sizi risk altına soktuğu gibi enfeksiyon bulgularınız olmasa bile hemen HIV tarama testlerinden geçmenizin gerekçesini oluşturur. 

    Kaygılandırıcı cinsel temaslar:

    • İki veya daha fazla kişiyle korunmasız seks yaptıysanız
    • 1975 yılından bu yana başka bir erkekle cinsel temasta bulunmuş bir erkekseniz
    • Siz veya partneriniz para veya yasadışı ilaçlar için cinsel ilişkide bulunuyorsa
    • Seks yaptığınız kişi HIV enfeksiyonuna yakalanmış, biseksüel  veya enjeksiyon şeklinde  ilaçlar  kullanıyorsa
    •  Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) için tedavi görmekteyseniz

    Diğer kaygılandırıcı hususlar:

    • Enjeksiyon şeklinde ilaç kullanıyor veya kullandıysanız (steril olmayan iğnelerin ortaklaşa kullanılma olasılığı)
    • Size 1978-1985 yılları arasında kan nakli yapılmışsa

    Ne sıklıkla testlerden geçeceğiniz aktiviteleriniz ve cinsel temaslarınıza bağlıdır. Örneğin, uzun süre tek bir partnerle cinsel ilişkide bulunduysanız yalnızca bir test yapılmasını isteyebilirsiniz.  Ancak partneriniz son aylarda birden fazla kişiyle cinsel temasta bulunduysa enfeksiyon riskiniz büyük ölçüde artmıştır. Siz veya cinsel temasta bulunduğunuz kişi riskli davranışlarda bulunmuşsa (istenmeyen bir cinsel temas olsa bile)  test olmanız için birden fazla gerekçeniz var demektir.

    Bağlantılar

    For confidential information, you can call the STDs and HIV/AIDS hotline of the CDC: 800-232-4636.
    National Library of Medicine: online, narrated tutorial on STDs
    Mayo Clinic: STD testing - What to know before your appointment

    Kaynaklar

    Biagioli FE and DeVoe JE. What are appropriate screening tests for adolescents? Oct 2006. J Family Practice 55(10):907-913. Available on the Internet through http://www.jfponline.com. Accessed 18 Jan 2008.

    Branson BM, et al, for the National Center for HIV/AIDS, Viral Hepatitis, STD, and TB Prevention. Revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in health-care settings. 22 Sep 2006. MMWR 55(RR14):1-17. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5514a1.htm. Accessed 28 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Guide to Clinical Preventive Services, 2007. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd07. Accessed 28 Jan 2008.

    Hagan JF, Shaw JS and Duncan PM, eds. Bright Futures Guidelines: Guidelines for Health Supervision of Infants, Children, and Adolescents. 2008. Elk Grove Village, Ill: American Academy of Pediatrics. Pp. 169, 173.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Questions and answers for the general public: revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in healthcare settings. Last modified 22 Jan 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/hiv/topics/testing/resources/qa/qa_general-public.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 28 Jan 2008.

  • Tüberküloz

    Güncel kılavuzlar hedefe yönelik tarama testlerini gerekli görmektedir. Yüksek riskli gruplara dahil olan veya bu kişilere maruz kalan kişiler için de tarama testleri düşünülmelidir.

    Enfeksiyon bir tüberkülin deri testi ve/veya bir kan testi ile saptanabilir.

    Düşük riskli grupların rutin olarak taranması önerilmemektedir.

    Sağlık çalışanların çoğu rutin olarak enfeksiyona yakalanma olasılıkları açısından test edilirler.

    Ayrıca, tüberküloz olduğu kanıtlanan veya kuşkulanılan biriyle temasta olanlar,                HIV enfeksiyonu veya riski taşıyanlar en yüksek öncelikli tarama testleri adaylarıdır.

    Yüksek riskli bir erişkinle temasa geçen ergen de test edilmelidir.

    Yüksek riskli kategorisi aşağıdaki kişileri içerir

    • Tüberküloz olduğu bilinen veya kuşkulanılan biriyle yakın temas içinde olanlar
    • Sağlık çalışanları
    • HIV’li kişiler
    • Alkolikler
    • Enjekte edilebilir ilaçlar veya başka yasadışı maddeleri kullananlar
    • Uzun süre hizmet veren bakımevleri (huzurevleri, akıl sağlığı tedavi kurumları, hapishaneler, AIDS tedavi kurumları ve evsiz barınakları) sakinleri
    • Düşük gelirli çevreden gelen  tıbben yeterince hizmet alamadığı düşünülenler

    Bağlantılar
    CDC: Fact sheet on TB
    University of Iowa’s Virtual Children’s Hospital web site

    Kaynaklar

    US Centers for Disease Control and Prevention. QuantiFERON-TB Gold Test (fact sheet). Last modified 16 Nov 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/tb/pubs/tbfactsheets/QFT.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 6 Dec 2007.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Trends in Tuberculosis – United States, 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5711a2.htm through http://www.cdc.gov.

    New Jersey Medical School and National Tuberculosis Center, University of Medicine and Dentistry of New Jersey. History of TB: the recent TB epidemic. 26 Feb 2001. Available on the Internet at http://www.umdnj.edu/globaltb/tbhistory.htm through http://www.umdnj.edu. Accessed 26 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

    D’Alessandro D and Huth L. Children’s Virtual Hospital and The University of Iowa. Pediatrics common questions, quick answers: TB (tuberculosis). Last revised Apr 2002. Available on the Internet at http://lib.cpums.edu.cn/jiepou/tupu/atlas/www.vh.org/pediatric/patient/pediatrics/cqqa/tb.html through http://lib.cpums.edu.cn. Accessed 26 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

    Screening for tuberculosis and tuberculosis infection in high-risk populations: recommendations of the advisory council for the elimination of tuberculosis. 8 Sep 1995. MMWR 44(RR11);18-34. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00038873.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 21 Jul 2004 and 28 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Targeted tuberculin testing and treatment of latent tuberculosis infection (American Thoracic Society/CDC statement). 9 Jun 2000. MMWR 49(RR06);1-54. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr4906a1.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 21 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

    University of Iowa Health Care. Tuberculosis. Last modified 19 Oct 2006. Available on the Internet at http://
www.uihealthcare.com/topics/infectiousdiseases/infe4731.html through http://
www.uihealthcare.com. Last accessed 6 Dec 2007.

    Tuberculosis. In: Caring for Your Baby and Young Child: Birth to Age 5. 1999. Bantam. Excerpt on the Internet at http://www.medem.com/medlb/article_detaillb.cfm?article_ID=ZZZ1BN54FDC&sub_cat=573 through http://www.medem.com. Accessed 26 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

Daha fazlası için Tarama testleri See Less Tarama testleri
Kaynaklar

American Academy of Pediatrics. Recommendations for preventive pediatric health care (Akademinin görüşü). Dec 2007. Pediatrics 120(6);1376. http://pediatrics.aappublications.org. İnternete giriş tarihi: 28 Ocak  2008.

Hagan JF, Shaw JS and Duncan PM, eds. Bright Futures Guidelines: Guidelines for Health Supervision of Infants, Children, and Adolescents (3rd ed.). 2008. Elk Grove Village, Ill: American Academy of Pediatrics, pp. 211-218.

Biagioli FE and DeVoe JE. What are appropriate screening tests for adolescents? Oct 2006. J Family Practice 55(10):907-913. http://www.jfponline.com. İnternete giriş tarihi:  18 Ocak  2008.

American Academy of Family Physicians. Preventive services for healthy living. Gözden geçirilme/güncelleştirilme tarihi Ağustos 2007. http://familydoctor.org. İnternete giriş tarihi: 17 Ocak  2008.

Daha fazlası için
See Less