Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 4 Aralık 2018.
Gözden geçirme

Yirmili yaşlarınızda birkaç kez koruyucu sağlık hizmetlerinden yararlanarak sağlığınızı belki de on yıllarca koruyabilir ve güçlendirebilirsiniz. Doktorunuz erişkinlerde en çok görülen ve tedavi edilebilir hastalıkların erkenden tanınması için sizi tarama testleri yaptırmaya teşvik edecektir. Bu hastalıklar cinsel yolla bulaşan hastalıkları, kanserleri, diyabeti ve kalp hastalığını içerir.

Sık görülen kronik  hastalıklar açısından sahip olabileceğiniz herhangi bir risk faktörü belirlenmeye çalışılır.

Genç erişkinler için rutin olarak önerilen az sayıda tarama testi dışında risk faktörlerine göre ilave testler önerilecektir.

Yukarıdaki bağlantılar sizi 29 yaşına kadar genç erişkinler için yaygın biçimde önerilen tarama testlerine ilişkin makalelere yönlendirmektedir. İlk önce  genellikle belli bir yaş erimindeki kişilerin tümü için önerilen rutin tarama testleri sıralanmıştır.  Daha sonra yaşlarına göre farklı bir hastalığın risk faktörlerine sahip olduğu anlaşılan kişiler için sağlık bakımını üstlenenlerin düşündüğü hedefe yönelik testler belirtilmiştir.

Daha fazlası için
See Less
Tarama testleri
  • Meme kanseri

    Meme kanseri kadınlarda kanserden ölüm nedenleri arasında ikinci sıradadır.

    Genç kadınlar için aşağıdaki önerilerde bulunulmaktadır: 

    • Yirmili ve 30’lu yaşlarda olan kadınlar düzenli sağlık kontrollerinin bir bölümü olarak yaklaşık 3 yılda bir, bir doktorun yapacağı meme muayenesinden geçmelidir.
    • Kırk yaş altı ve ortalama risk taşıyan kadınlar için genellikle mamografi önerilmemektedir.

    Ortalama riskli kadınlar için aşağıdaki önerilerde bulunulmaktadır:

    • Elli yaş altındakiler için kadının tıbbi öyküsü ve risk faktörlerine göre tarama testlerine ne zaman başlanacağına  karar verilmelidir.

     

    Bağlantılar
    American Cancer Society: What are the risk factors for breast cancer?
    American Cancer Society: Can breast cancer be found early?

    Kaynaklar

    American Medical Women’s Association. Breast cancer screening. Revised 2000. Available on the Internet at http://www.amwa-doc.org/index.cfm?objectId=0AA0C8F2-D567-0B25-565A679EEA33CD7D through http://www.amwa-doc.org. Accessed 7 Feb 2008.

    American Cancer Society. Detailed guide: breast cancer—can breast cancer be found early? Revised 13 Sep 2007. Available on the Internet at http://www.cancer.org/docroot/CRI/CRI_2_3x.asp?dt=5 through http://www.cancer.org. Accessed 7 Feb 2008.

    National Women’s Health Information Center, US Department of Health and Human Services. General screenings and immunizations for women. Material posted as of Nov 2007. Available on the Internet at http://www.4women.gov/screeningcharts/general through http://www.4women.gov. Accessed 4 Feb 2008.

    US Preventive Services Task Force. Guide to Clinical Preventive Services, 2007. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd07/gcp2c.htm through http://www.ahrq.gov. Accessed 4 Feb 2008.

    American Academy of Family Physicians. Summary of recommendations for clinical preventive services (rev 6.4). 15 Aug 2007. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 4 Feb 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Women’s health—facts and stats—selected US national research findings—cancer. 2004. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/women/natstat/cancer.htm#breast through http://www.cdc.gov. Accessed 7 Feb 2008.

    American Cancer Society. American Cancer Society guidelines for breast cancer screening: update 2003. CA Cancer J Clin. 2003;53:141-169. Available on the Internet at http://caonline.amcancersoc.org/cgi/content/full/53/3/141 through http://caonline.amcancersoc.org. Accessed 15 Jul 2004 and 7 Feb 2008.

    Office of Disease Prevention and Health Promotion, US Department of Health and Human Services. Breast cancer: the most common malignancy in women. Spring 2004. Prevention Report 18(3). Available on the Internet at http://odphp.osophs.dhhs.gov/PUBS/prevrpt/04Volume18/Issue3pr.htm through http://odphp.osophs.dhhs.gov. Accessed 7 Feb 2008.

    American College of Radiology. Breast care guidelines (press release). Nov 2000.

    US Centers for Disease Control and Prevention. The National Breast and Cervical Cancer Early Detection Program—reducing mortality through screening (2003 program fact sheet). Revised May 2004. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/cancer/nbccedp/about.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 15 Jul 2004.

    US Preventive Services Task Force. Screening for breast cancer: recommendations and rationale (release date Feb 2002). 3 Sep 2002. Ann Intern Med 137(5 Part 1):344-346. Available on the Internet at http://www.ahcpr.gov/clinic/uspstf/uspsbrca.htm through http://www.ahcpr.gov. Accessed 15 Jul 2004 and 7 Feb 2008.

  • Servikal kanser

    Düzenli sağlık kontrolleri ve Vaginal (servikal) smear ile serviks kanserinden (rahim boynu kanseri)  ölümlerin büyük bir bölümü önlenebilmektedir. Serviks kanseri gelişmesi birkaç yıl sürebilen ve yavaş büyüyen bir kanser tipidir. Kanserli hücreler en çok 40 yaş ve üstü kadınlarda görülmektedir. Rutin taramalar serviks kanserini erkenden, çok iyi tedavi edilebilir evrede saptamaya yardımcı olabilmektedir. Hatta tarama testleri kanser gelişmeye başlamadan önce izlenebilen veya çıkartılabilen kanser öncülü yaraları da tespit etmektedir.

    Genç kadınlar için Vaginal (Servikal) smear önerileri bireysel koşullara göre bir miktar değişebilmektedir.

    • Kanser görülme sıklığı çok düşük olduğu için  21 yaş altı kadınlarda Vaginal (Servikal) smear testi önerilmemektedir. Oldukça sık görülen normal hücresel değişiklikler nedeniyle yanlış pozitif sonuçlar oluşabilmektedir. Yanlış pozitif sonuçlar gereksiz ve maliyetli tedavi ve kaygılanmalara yol açabilmektedir.
    • Yirmi bir ila 29 yaşları arasındaki kadınlar Vaginal (servikal) smear  testini  2 yılda bir yaptırmalıdır.

    Diğer bir öneri biraz farklıdır.  Buna göre:

    • İlk kez vajinal yolla cinsel birleşmede bulunduktan yaklaşık 3 yıl sonra (ancak 21 yaşını geçmeden önce) vaginal (servikal) smear testi yaptırılmalıdır.  Daha sonra 30 yaşına kadar her yıl test tekrarlanmalıdır.

    Vaginal (servikal) smear testi için gerekli numune Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları tarafından alınmakta ve Patoloji Uzmanları tarafından değerlendirilmektedir.

    HPV testi

    30 yaşından genç kadınlarda HPV (Human Papilloma Virus) enfeksiyonları oldukça sık görüldüğü ve tedavi edilmese bile sıklıkla komplikasyonsuz iyileştiğinden bu yaş grubunda genellikle HPV’yi tespit için tarama testlerinin (HPV DNA testi) yapılması önerilmemektedir. Ancak 21 yaş ve üstü kadınlar için Vaginal (servikal) smear testi sonuçları normal olmadığı takdirde bu teste ilaveten HPV testi de önerilmektedir.

    Her yıl vaginal (servikal) smear testine gerek duyulmasa bile, kadınların yine de yılda bir jinekolojik ve pelvik muayenesinin yapılması önerilmektedir.

     

    Kaynaklar

    American Cancer Society. DES Exposure: Questions and Answers. Available online at http://www.cancer.org/docroot/CRI/content/CRI_2_6x_DES_Exposure_Questions_and_Answers.asp through http://www.cancer.org. Accessed September 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. Cervical cancer screening: testing can start later and occur less often under new ACOG recommendations (press release). 31 Jul 2003. Available on the Internet at http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr07-31-03-1.cfm through http://www.acog.org. Accessed 15 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

    American College of Physicians. New pap guidelines reduce screening, but raise concerns about compliance. Apr 2003. Observer. Available on the Internet at http://www.acponline.org/journals/news/apr03/pap_guides.htm?hp through http://www.acponline.org. Accessed 15 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

    American College of Obstetricians and Gynecologists. Human papillomaviruses and cancer: questions and answers. 8 Jun 2006. Available on the Internet through http://www.medem.com. Accessed 18 Jan 2008.

    American Society for Colposcopy and Cervical Pathology. What women should know about HPV and cervical health. 2003. Available on the Internet at http://www.asccp.org/patient_edu.shtml through http://www.asccp.org. Accessed 17 Jan 2008.

    Solomon D, Papillo J, Davey D, on behalf of the Cytopathology Education and Technology Consortium. Statement on HPV DNA Test Utilization. Am J Clin Pathol 2009;131:768-769.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Basic facts on screening and the Pap test. Oct 2003. PDF available for download at http://www.cdc.gov/cancer/cervical/pdf/cc_basic.pdf through http://www.cdc.gov. Accessed 2 Aug 2004 and 18 Jan 2008.

    US Food and Drug Administration. Cervical Cancer Screening. FDA Consumer Magazine. January-February 2004. Available online at http://www.fda.gov/Fdac/features/2004/104_cancer.html through http://www.fda.gov. Accessed September 2008.

  • Klamidya ve Gonore

    Bugünlerde klamidya enfeksiyonu ve belsoğukluğu en sık görülen cinsel yolla bulaşan bakteriyel hastalıklardan olmasına rağmen enfeksiyon kapmış kişilerin çoğunda herhangi bir bulguya rastlanmamaktadır. Bu enfeksiyonlar en çok cinsel organları etkilemekle birlikte başka mukozalar, gözler ve eklemlerde de enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Gebe kadınlar enfeksiyonları yenidoğan bebeklerine geçirebilir. Bu hastalıklar sıklıkla sessizce seyrederek kadınlarda kısırlığa ve başka hasarlara neden olabilmektedir. Rutin olarak heteroseksüel erkekler taranmamasına rağmen enfekte bir erkek bu hastalıkları yayabilir, hatta tedaviyi tamamlamazsa partnerine enfeksiyonu yeniden bulaştırabilir. Erken dönemde tanı konduğunda her iki hastalık antibiyotiklerle iyileştirebilir.

    Ergenlik döneminde veya yirmili yaşların başlarında iseniz ve cinsel açıdan aktifseniz  son derece yüksek bir enfeksiyon riskine maruz kalmaktasınız.

    Klamidya enfeksiyonu ve belsoğukluğu cinsel yolla yayılır ve vücudu cinsel organlar, anüs veya ağız yoluyla enfekte eder. Cinsel açıdan aktif ve 25 yaşından genç iseniz, yeni bir erkek cinsel partneriniz veya son bir yıl içinde 2 veya daha fazla sayıda partneriniz varsa, bariyerli doğum kontrol yöntemlerini tutarlı biçimde kullanmıyor veya önceden cinsel yolla bulaşan hastalık (lar)  geçirmişseniz risk faktörlerine sahipsiniz demektir. Bu hastalıklardan birine sahip olma insan bağışıklık yetersizliği  virüsü (HIV) ile enfeksiyon kapma riskinizi artırır. Birçok kişide aynı zamanda klamidya enfeksiyonu ve belsoğukluğu mevcuttur.

    Kadınlar

    • Cinsel açıdan aktif 25 yaş ve altı kadınların tümü her yıl klamidya ve gonore testlerinden geçmelidir.
    • Hiçbir hastalık bulgusu olmayan ancak cinsel açıdan aktif ve enfeksiyon riski yüksek kadınların hepsi rutin olarak taranmalıdır.
    • Herhangi bir yeni partnerle seks yaptıktan sonra yeniden testten geçmeniz gerekir.  
    • Doktorunuzun her rutin muayene randevusunda risk faktörlerinizi gözden geçirmesini sağlayın. Böylece halen risk altında olup olmadığınızı bilirsiniz.
    • Risk faktörlerinden herhangi birine sahipseniz yılda bir kez klamidya testinden geçmelisiniz.

    Gebelerde

    • 25 yaşında veya daha genç bir gebe kadın iseniz klamidya enfeksiyonu için test edilmelisiniz.  Daha yaşlı gebe ve yüksek risk altında bir  kadınsanız klamidya enfeksiyonu testinden geçmeniz gerekir.
    • Yüksek riskli gebe bir kadınsanız gonore testinden geçmeniz gerekir.

    Erkekler
    Hastalık bulguları olmayan heteroseksüel erkeklere genellikle tarama testleri uygulanmaz. Ancak bu kişilerin enfeksiyonu başkalarına yayabilecekleri unutulmamalıdır.

    Doktorunuzla konuşunuz

    Aşağıdaki bulgular veya belirtilerden  herhangi birine sahipseniz mutlaka doktorunuzdan tıbbi yardım istemelisiniz.

    • İdrar yaparken ağrı hissetme (sıklıkla yanma hissi)
    • Kadınlarda vajinal akıntı
    • Cinsel birleşme sırasında ağrı  
    • Alt karın bölgesinde ağrı
    • Kadınlarda düzensiz adet görme
    • Erkeklerde penisten akıntı
    • Gebe kalmada sorunlar
    • Erkeklerde testis ağrısı

    Sıklıkla yeniden enfeksiyon oluşabilir.

    • Bu hastalıklar için tedavi görüyorsanız yeniden ne zaman test edilmeniz gerektiğini bilmelisiniz.  Tanı konduktan  3 ay sonra yeniden tahlil  yapılması önerilmektedir.

    Bağlantılar

    American Social Health Association: STDs/STIs

    Kaynaklar

    American Academy of Pediatrics. Contraception and adolescents (policy statement). Nov 2007. Pediatrics 120(5):1135-1148. Available on the Internet at http://aappolicy.aappublications.org. Accessed 28 Jan 2008.

    American Academy of Family Physicians. Chlamydia. July 2008.  Available on the Internet at http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/sexinfections/sti/204.html through http://familydoctor.org. Accessed 8 Sept 2008.

    US Preventive Services Task Force. Guide to Clinical Preventive Services, 2007: Infectious Diseases. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd07/gcp2b.htm through http://www.ahrq.gov. Accessed 17 Jan 2008.

    Hagan JF, Shaw JS and Duncan PM, eds. Bright Futures Guidelines: Guidelines for Health Supervision of Infants, Children, and Adolescents. 2008. Elk Grove Village, Ill: American Academy of Pediatrics, pp. 169, 173.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Prevent STDs among MSM. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/ncidod/diseases/hepatitis/msm through http://www.cdc.gov. Accessed 23 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Questions and answers for the general public: revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in healthcare settings. Last modified 22 Jan 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/hiv/topics/testing/resources/qa/qa_general-public.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 28 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Sexually transmitted diseases treatment guidelines, 2006. 4 Aug 2006. MMWR 55(RR11). Available on the Internet at http://www.cdc.gov/std/treatment through http://www.cdc.gov. Accessed 23 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Screening for chlamydial infection (recommendation statement). 17 Jul 2007. Ann Intern Med 17;147(2):128-34. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 23 Jan 2008.

    American Social Health Association. Gonorrhea (fact sheet). Available on the Internet through http://www.ashastd.org. Accessed 18 Jan 2008.

    Berg AO, for the US Preventive Services Task Force. Screening for chlamydial infection: recommendations and rationale. Apr 2001. Am J Prev Med 20(3 Suppl):90-94. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004; revision of 17 Jul 2007 accessed 17 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Chlamydia fact sheet. Last modified 20 Dec 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/std/chlamydia/STDFact-Chlamydia.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 23 Jan 2008.

    Hollblad-Fadiman K and Goldman SM, for the American College of Preventive Medicine. Screening for chlamydia trachomatis (practice policy statement). Apr 2003. Am J Prev Med 24(3):287-292. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 18 Jan 2008.

  • Yüksek kolesterol

    Çocukluktan itibaren kolesterol denilen madde ve lipitler olarak bilinen diğer yağlı maddeler atardamarlar içinde birikmeye başlar. Yavaş yavaş  birçok yıl boyunca bu birikimler geçiş yolunu  daraltan plaklar  şeklinde sertleşirler. Erişkin dönem boyunca plaklar üst üste yığılarak  yalnızca kalp kasını besleyen atardamarlarda değil aynı zamanda vücudun diğer atardamarları içinde de sağlık sorunlarına yol açarlar (ateroskleroz diye bilinen bir sorun). Erkekler ve kadınlar için kalp hastalığı birinci ölüm nedenidir. Kanınızdaki kolesterol miktarı o hastalıktan etkilenme olasılığınızı büyük ölçüde artırır.

    Kalp hastalığı en büyük sağlık sorunu olduğundan doktorunuz rutin olarak kanda kolesterol tarama testleri isteyerek yüksek kolesterolün zararlı etkilerinden (kalp krizi, inme, ciddi sakatlık hatta erken ölüm) sizi korumaya çalışacaktır.

    Genç erişkin çağdan başlamak üzere en sıkı tarama yöntemleri önerilmektedir:

    • Yirmi yaş ve üstü erişkinlerin tümü her 5 yılda bir tam bir açlık lipoprotein profil testinden geçmelidir. Lipit düzeyleriniz düşük veya normalse testlerin arasını açabilirsiniz. Lipit düzeyleri sınırda ise daha sık test yapılması önerilir.

    Bu kan testini yaptırmadan önce 9-12 saat aç kalmışsanız test 4 ölçümü sağlar. 1) total kolesterol, 2) LDL kolesterol - birikime ve tıkanmaya katkıda bulunduğundan düşük olmasını istersiniz, 3) HDL kolesterol, yüksek olmasını istersiniz ve  4) trigliseritler  kanınızda bulunan başka bir yağ formudur. Bu açlık testi tercih edilen başlangıç testidir. Aç kalınmamışsa total kolesterol ve HDL kolesterol testleri gibi iki yararlı test yapılabilir.

    Diğer önerilere göre:

    • 35 yaş ve üstü erkekler ve 45 yaş ve üstü kadınların tümü rutin olarak lipit bozuklukları açısından taranmalıdır..
    • Daha genç erişkinler—20 yaşından itibaren- koroner kalp hastalığı için başka risk faktörleri varsa lipit bozuklukları açısından rutin olarak taranmalıdır.

    Aşağıdaki risk faktörlerine sahipseniz daha sıkı izlenmeniz gerekecektir.

    Sigara içme, yüksek kan basıncı (hipertansiyon; 140/90 mm Hg veya daha yüksekse veya tansiyon ilacı alıyorsanız), diyabet, aşırı kilo, ailede erken kalp hastalığı öyküsü, düşük “iyi” HDL kolesterol düzeyi (40 mg/dL’den düşük), yüksek total ve yüksek LDL kolesterol .  Yalnızca 2 risk faktörü ile daha yakın izlemden yarar görecek bir kategoriye dahilsiniz demektir.

    Bağlantılar

    University of Maryland Heart Center: Heart Disease Risk Calculator
    National Heart, Lung, and Blood Institute: What is high blood cholesterol?
    American Academy of Family Physicians: Heart disease & Stroke

    Kaynaklar

    Haney EM, et al. 1 Jul 2007. Screening and treatment for lipid disorders in children and adolescents: systematic evidence review for the US Preventive Services Task Force. Pediatrics 120(1):e189-e214. Available on the Internet through http://pediatrics.aappublications.org. Accessed 9 Jan 2008.

    American Academy of Family Physicians. Summary of policy recommendations for clinical preventive services. Aug 2007. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 11 Feb 2008.

    American Academy of Pediatrics, Committee on Nutrition. Cholesterol in childhood (policy statement). Jan 1998 (retired 1 May 2006). Pediatrics 101:1;141-147. Available on the Internet through http://aappolicy.aappublications.org. Accessed 10 Aug 2004.

    Berg AO, for the US Preventive Services Task Force. Screening for lipid disorders: recommendations and rationale. Apr 2001. Am J Prev Med 20(3S):73-76.

    American Heart Association. Get your cholesterol checked. Update of 27 Aug 2007. Available on the Internet at http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=541 through http://www.americanheart.org. Accessed 16 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

    Grundy SM, et al, for the Coordinating Committee of the National Cholesterol Education Program. Implications of recent clinical trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III Guidelines. 13 Jul 2004. Circulation 110:227-239. Available on the Internet through http://www.circ.ahajournals.org. Accessed 5 Aug 2004 and 11 Feb 2008.

    American Academy of Family Physicians. Heart disease and heart attacks: what women need to know. Sep 2000, updated Nov 2006. Available on the Internet at http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/heartdisease/risk/287.html through http://familydoctor.org. Accessed 4 Aug 2004 and 11 Feb 2008.

    American Academy of Family Physicians. Heart disease: assessing your risk. Sep 2000, updated Nov 2006. Available on the Internet at http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/heartdisease/risk/292.html through http://familydoctor.org. Accessed 16 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

    National Heart, Lung, and Blood Institute of the National Institutes of Health. High blood cholesterol: what you need to know. Available on the Internet at http://www.nhlbi.nih.gov/health/public/heart/chol/hbc_what.htm through http://www.nhlbi.nih.gov. Accessed 16 Jul 2004; 2005 rev accessed 11 Feb 2008.

    American College of Preventive Medicine. Screening for lipid disorders. Available on the Internet at http://www.acpm.org/cpslipiddisorders.htm through http://www.acpm.org. Accessed 5 Aug 2004 and 11 Feb 2008.

    American Academy of Family Physicians. Summary of policy recommendations for periodic health examinations. Aug 2003. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004.

    National Heart, Lung, and Blood Institute of the National Institutes of Health. Third report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on detection, evaluation, and treatment of high blood pressure in adults (Adult Treatment Panel III) (NIH pub. 01-3670). May 2001. Available on the Internet at http://www.nhlbi.nih.gov/guidelines/cholesterol/atp3_rpt.htm through http://www.nhlbi.nih.gov. Accessed 15 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

    National Heart, Lung, and Blood Institute of the National Institutes of Health. Update on cholesterol guidelines: more-intensive treatment options for higher risk patients (press release). 12 Jul 2004. Available on the Internet at http://www.nhlbi.nih.gov/new/press/04-07-12.htm through http://www.nhlbi.nih.gov. Accessed 4 Aug 2004 and 11 Feb 2008.

  • Human Immunodeficiency Virus (HIV)

    Birçok genç erişkin ve ergen kendine bir şey olmaz duygusuna kapılır. Bu duygular bazılarının niçin riskli davranışlarda bulunduğunu ve  insan bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) için test yaptırmayı geciktirdiğini açıklamaya yardımcı olur . Hatta sağlık bakımını üstlenenler, HIV pozitif olduklarını öğrenen birçok gencin  tanıyı kabul edip tedavi için geri dönmesinin birkaç ay geciktiğini bildirmektedir. Genç kişiler en büyük olasılıkla göreceli olarak enfeksiyonun erken evresinde bulunduklarından erken girişimlerin-tedavilerin ideal adaylarıdır.

    HIV durumunuzun bilinmesi sağlığınızı korumanıza yardımcı olur. Enfeksiyona yakalandığınızı öğrenmeniz sağlığınızı büyük ölçüde iyileştirebilen bir tedaviyi görmenize yardımcı olduğu gibi yaşamınızı da uzatabilir.Yine virüsü başkalarına geçirme olasılığınızı nelerin azalttığını öğrenmiş olursunuz. HIV tarama testi enfeksiyona yakalanmadığınızı gösterirse enfeksiyondan kaçınmak için önlemler alabilirsiniz.

    İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (HIV) cinsel yolla bulaşan ölümcül bir hastalık olan AIDS’e (edinilmiş bağışıklık yetersizliği sendromu) neden olmaktadır. HIV enfeksiyonu kapmış kişilerin en azından % 90-95’i 3 ay içinde  pozitif  HIV testi sonucu alınacak kadar  yeterli sayıda antikor geliştirecek, HIV ile enfekte kişilerin % 99’dan fazlasında 6 ay içinde test sonucu pozitif çıkacaktır. Gebe bir kadın HIV ile enfekte ise virüs fetüse geçip onu enfekte edebilir.

    Bu enfeksiyona ilişkin tarama testleri önerileri:

    • 13 ila 64 yaş arası kişiler en azından bir kez HIV tarama testinden geçmelidir.
    • Gebe kadınlar en azından bir kez HIV testi yaptırmalıdır.

    HIV enfeksiyonunu yayabilen bir cinsel aktivitede bulunduğunuzda yılda bir kez testten geçmeniz önerilmektedir.

    Riskinizi bilin
    Aşağıda listelenenlerden herhangi biri sizi risk altına soktuğu gibi enfeksiyon bulgularınız olmasa bile hemen HIV tarama testlerinden geçmenizin gerekçesini oluşturur. 

    Kaygılandırıcı cinsel temaslar:

    • İki veya daha fazla kişiyle korunmasız seks yaptıysanız
    • 1975 yılından bu yana başka bir erkekle cinsel temasta bulunmuş bir erkekseniz
    • Siz veya partneriniz para veya yasadışı ilaçlar için cinsel ilişkide bulunuyorsa
    • Seks yaptığınız kişi HIV enfeksiyonuna yakalanmış biriyse, biseksüelse veya enjeksiyon şeklinde ilaçlar kullanıyorsa
    •  Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) için tedavi görmekteyseniz

    Diğer kaygılandırıcı hususlar:

    • Enjeksiyon şeklinde ilaç kullanıyor veya kullandıysanız (steril olmayan iğnelerin ortaklaşa kullanılma olasılığı)
    • Size 1978-1985 yılları arasında kan nakli yapılmışsa

    Ne sıklıkla testlerden geçtiğiniz aktiviteleriniz ve cinsel temaslarınıza bağlı olmalıdır. Örneğin, uzun süre tek bir partnerle cinsel ilişkilerde bulunduysanız yalnızca bir test yapılmasını isteyebilirsiniz.  Ancak partneriniz son aylarda birden fazla kişiyle cinsel temasta bulunduysa enfeksiyon riskiniz büyük ölçüde artmıştır. Siz veya cinsel temasta bulunduğunuz kişi riskli davranışlarda bulunmuşsa (istenmeyen bir cinsel temas olsa bile)  test olmanız için birden fazla gerekçeniz var demektir.

    Tedavinizi üstlenenle konuşun

    Herhangi bir tedavi ortamında doktorunuz size veya partnerinize HIV tarama testi isterse şaşırmayınız. Enfeksiyona yakalananlar hemen tedavi görebilir, cinsel aktivitelerde bulundukları partnerlerinin, hatta doğmamış çocuklarının sağlığını koruyucu önlemler alabilir

    Bazı sağlık mensupları HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkları tarama konusunda daha seçici olabilir.  Rutin olarak her hastaya bu testleri önermektense zaman ve koşullar izin verdiği ölçüde riskinizi değerlendirdikten sonra tarama testi veya testleri önerip önermemeye karar verirler.

    Bağlantılar
    National Library of Medicine: Online, narrated tutorial on STDs
    Mayo Clinic: STD testing - What to know before your appointment

    Kaynaklar

    Biagioli FE and DeVoe JE. What are appropriate screening tests for adolescents? Oct 2006. J Family Practice 55(10):907-913. Available on the Internet through http://www.jfponline.com. Accessed 18 Jan 2008.

    Branson BM, et al, for the National Center for HIV/AIDS, Viral Hepatitis, STD, and TB Prevention. Revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in health-care settings. 22 Sep 2006. MMWR 55(RR14):1-17. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5514a1.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 28 Jan 2008.

    US Preventive Services Task Force. Guide to Clinical Preventive Services, 2007. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd07 through http://www.ahrq.gov. Accessed 28 Jan 2008.

    Hagan JF, Shaw JS and Duncan PM, eds. Bright Futures Guidelines: Guidelines for Health Supervision of Infants, Children, and Adolescents. 2008. Elk Grove Village, Ill: American Academy of Pediatrics, pp. 169, 173.

    National Institute of Allergy and Infectious Diseases, National Institutes of Health. HIV infection in adolescents and young adults (fact sheet). May 2006. Available on the Internet at http://www.niaid.nih.gov/factsheets/hivadolescent.htm through http://www.niaid.nih.gov. Accessed 25 Feb 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Questions and answers for the general public: revised recommendations for HIV testing of adults, adolescents, and pregnant women in healthcare settings. Last modified 22 Jan 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/hiv/topics/testing/resources/qa/qa_general-public.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 28 Jan 2008.

  • Obezite

    Aşağıdaki tanımlamalar erişkinleri  vücut ağırlıklarına göre sınıflandırmaktadır. Bu kategoriler aşağıda tanımlandığı gibi vücut kitle indeksi  (VKI) hesaplamalarına göre belirlenir:

    (kg cinsinden vücut ağırlığı  ) / (metre cinsinden hesaplanan boy uzunluğunun karesi)

        VKİ < 18.5   Düşük kilolu
        VKİ  18.5 - 24.9   Normal
        VKİ   25.0 - 29.0   Aşırı kilolu
        VKİ   30 - 39.9   Obez
        VKİ    > 40  Hastalıklı derecede obez

    Obezite; yüksek kan basıncı (hipertansiyon), dislipidemiler  (yüksek kolesterol ve/veya yüksek trigliseritler), tip 2 diyabet, koroner kalp hastalığı, inme, safra kesesi hastalığı, osteoartrit (bir eklemde kıkırdak ve altındaki kemiğin dejenerasyonu), uyku apnesi, solunumsal sorunlar ve bazı kanser türleri gibi birçok hastalığın riskini artırdığından bir sağlık sorunu haline gelmiştir.

    Obezite için erişkin hastaların tümüyle tarama testlerinden geçmesi önerilmektedir. Vücut kitle indeksinizin ölçümü önemlidir. Kilo kaybı ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleriyle  kaçınılabilen veya geciktirilebilen çok çeşitli sağlık sorunlarının risklerine sahip olup olmadığınızı tanımlamaya yardımcı olur.

    • Sağlık profesyonelleri belli aralıklarla erişkinlerin vücut kitle indekslerini hesaplamalıdır.
    • Kiloları veya vücut kitleleri ne olursa olsun erişkinlerin tümüne sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin yararları konusunda önerilerde bulunulmalıdır.

    Bağlantılar
    National Heart, Lung, and Blood Institute: Calculate your body mass index

    Kaynaklar

    US Centers for Disease Control and Prevention. New CDC study finds no increase in obesity among adults; but levels still high. Nov 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/nchs/pressroom/07newsreleases/obesity.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 11 Feb 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Prevalence of overweight among children and adolescents: United States, 2003-2004. Last reviewed 30 Jan 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/nchs/products/pubs/pubd/hestats/overweight/overwght_child_03.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 11 Feb 2008.

    National Center for Health Statistics. Prevalence of overweight and obesity among adults: United States, 2003-2004. Last reviewed 30 Jan 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/nchs/products/pubs/pubd/hestats/overweight/overwght_adult_03.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 11 Feb 2008.

    American Academy of Family Physicians. Summary of policy recommendations for clinical preventive services. Aug 2007. Available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 11 Feb 2008.

    National Heart, Lung, and Blood Institute, National Institutes of Health. Calculate your body mass index. Available on the Internet at http://www.nhlbisupport.com/bmi. Accessed 23 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

    Nawaz H and Katz KL. Weight management counseling of overweight adults: American College of Preventive Medicine practice policy statement. Jul 2001. Am J Prev Med 21(1):73-78. Available on the Internet at http://www.acpm.org/pol_practice.htm through http://www.acpm.org. Accessed 19 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

    American Obesity Association. Obesity in youth (fact sheet). Previously available on the Internet at http://www.obesity.org/subs/fastfacts/obesity_US.shtml. Accessed 23 Jul 2004.

    American Association of Family Physicians. Summary of policy recommendations for periodic health examinations. Aug 2003. Brief summary, on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004.

    US Preventive Services Task Force. Screening for obesity in adults: recommendation and rationale. 2 Dec 2003. Ann Intern Med 139(11):930-932. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/uspsobes.htm through http://www.ahrq.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

    Weise E. Medicare redefines obesity as medical. 15 Jul 2004 (updated 16 Jul 2004). USA Today. Available on the Internet at http://www.usatoday.com/news/washington/2004-07-15-medicare-obesity_x.htm through http://www.usatoday.com. Accessed 19 Jul 2004 and 11 Feb 2008.

  • Tip 2 Diyabet

    Birçok insan diyabetli olduklarını bilmemektedir.  Birçok insan da diyabetin başlangıç döneminde (prediyabet) olduğunu bilmemektedir. Prediyabet olduğunuzu bilmeniz tip 2 diyabet, kalp hastalığı ve inme gibi hastalıkların gelişimini durdurmak veya yavaşlatmak için önlemler almanızı  sağlar. Diyabet daha çok genç yaşta oluştuğu için daha tehlikeli bir soruna dönüşmüştür. Kilo fazlalığı, obezite ve fiziksel hareketsizlik gibi katkısal faktörler tümüyle sağlık sorunları haline gelmiştir.

    Diyabet gözlere, böbreklere, sinirlere ve kalbe zarar verip bedeli yüksek komplikasyonlar ve ciddi sakatlıklara yol açmaktadır. Sorunların erkenden tanınması, size,  tip 2 diyabetin gelişmesini engellemeye yardımcı olabilen ilaçlar alma ve tedavide değişiklikler yapma şansı tanır.

    Güncel kılavuzların birçoğu diabetes mellitus’un tarama testleri olarak genel bir yaklaşım yerine seçici bir yaklaşımı önermektedir.

    • Kırk beş yaşından genç, aşırı kilolu ve bir veya birden fazla sayıda risk faktörüne sahipseniz (aşağıda sıralanan) testten geçmeyi düşünmelisiniz:

      Diyabet taraması için açlık kan şekeri (AKŞ) testi veya 2 saatlik oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılabilir.

    Amerikan Diyabet Derneğinin (The American Diabetes Association) testi ne sıklıkla tekrarlamak gerektiği konusundaki önerileri:   

    • Testlere önerilen 45 yaşından önce başlanmalı, kilo fazlalığınız ve ilave risk faktörleriniz varsa 3 yıldan daha kısa sürede testler tekrarlanmalıdır.

    Risk faktörlerinizi bilin
    Aileniz:

    • Kız kardeşiniz, ağabeyiniz, anne ve/veya babanız diyabetli veya diyabet geçirmişse

    Sağlık durumunuz:

    • Kilo fazlanız var veya hareketsiz bir yaşam sürüyorsanız.
    • Hipertansiyon, kaygılandırıcı kolesterol düzeylerine (trigliseritler veya yüksek yoğunluklu lipoproteinler), kalp, damar veya ağır psikiyatrik hastalığa sahipseniz
    • Önceki glukoz tolerans veya açlık kan şekeri testi sonuçlarınız sağlıklı düzeylerde değilse

    Kadın sağlığı sorunları:

    risk altındasınız.

    Hipertansiyonu ve kolesterol düzeyleri kaygı verici olan erişkinlerin tip 2 diyabet açısından taranması gerekir.

    Bağlantılar

    NIDDK: Am I at Risk for Type 2 Diabetes?
    National Heart, Lung, and Blood Institute: Calculate your body mass index

    Kaynaklar

    ACE/AACE Diabetes Road Map Task Force. Road maps to achieve glycemic control in type 2 diabetes mellitus. May/Jun 2007. Endocr Pract 13:260-268. PDF available on the Internet at http://www.aace.com/meetings/consensus/odimplementation/roadmap.pdf through http://www.aace.com. Accessed 18 Feb 2008.

    American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes—2008 (position statement). Jan 2008. Diabetes Care 31:S12-S54. Available on the Internet through http://www.care.diabetesjournals.org. Accessed 18 Feb 2008.

    National Institute of Diabetes and Digestive Kidney Diseases, National Institutes of Health. National diabetes statistics (NIH pub. 06–3892). Nov 2005. Available on the Internet at http://diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/statistics/index.htm#12 through http://diabetes.niddk.nih.gov. Accessed 19 Feb 2008.

    National Institute for Diabetes and Digestive Kidney Diseases, National Institutes of Health. Am I at risk for type 2 diabetes? (NIH pub. 04-4805). Apr 2004. Available on the Internet at http://www.diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/riskfortype2/index.htm#4 through http://www.diabetes.niddk.nih.gov. Accessed 19 Jul 2004; revision of Dec 2006 accessed 15 Feb 2008.

    American Diabetes Association. Screening for type 2 diabetes. Jan 2004. Diabetes Care 27:S11-14. Brief summary, available on the Internet through http://www.guideline.gov. Accessed 19 Jul 2004.

    National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Diabetes Public Health Resource, US Centers for Disease Control and Prevention. CDC statements on diabetes issues: screening for type 2 diabetes. 18 Jun 2004. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/diabetes/news/docs/screening.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 15 Feb 2008.

    Matfin G and Guven S. Diagnosing Diabetes Mellitus: do we need new criteria? Available on the Internet, from the American Association of Clinical Endocrinologists, at http://www.aace.com/clin/fcc/fcc-200001.php through http://www.aace.com. Accessed 19 Jul 2004.

    Mayer-Davis EJ, D’Antonia A, Tudor-Locke C. Lifestyle for diabetes prevention. In: Diabetes in the Life Cycle and Research: A Core Curriculum for Diabetes Education (5th ed.). Franz MJ, ed. American Association of Diabetes Educators. 2003; p. 3.

    US Preventive Services Task Force. Screening for Diabetes Mellitus, adult type 2. Feb 2003. Available on the Internet at http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/uspsdiab.htm through http://www.ahrq.gov. Accessed 19 Jul 2004 and 15 Feb 2008.

    Sherwin RS, et al. Prevention or delay of type 2 diabetes. Jan 2004. Diabetes Care 27:S47-S54. Available on the Internet through http://care.diabetesjournals.org. Accessed 19 Jul 2004 from the National Guideline Clearinghouse and 15 Feb 2008.

  • Tüberküloz

    Tüberkülozu olan hastaların % 1’den (%1.1) biraz fazlasında çoklu ilaca dirençli tüberküloz (MDR TB)  mevcuttur. Dünya Sağlık Örgütü (The World Health Organization) 2008 yılında şimdiye kadar en yüksek oranda MDR TB rapor etmiştir.

    Gizli (latent) tüberkülozdan tüm belirtileriyle ortaya çıkan  tüberküloza gidişatta, HIV’in önemli bir risk faktörü olduğu bilinmektedir. Bu yüzden tüberküloz hastalarının tümü için HIV testi önerilmiştir.

    Güncel kılavuzlar hedefe yönelik tarama testlerini gerekli görmektedir. Yüksek riskli gruplara dahil olan veya bu kişilere maruz kalan kişiler için de tarama testleri düşünülmelidir.

    Enfeksiyon bir tüberkülin deri testi ve/veya bir kan testi ile saptanabilir.

    Düşük riskli grupların rutin olarak taranması önerilmemektedir. Öğrencilerden sıklıkla okulun ilk gününden önce test olmaları istenir. Sağlık çalışanların çoğu rutin olarak enfeksiyona yakalanma olasılıkları açısından test edilirler. Ayrıca, tüberküloz olduğu kanıtlanan veya kuşkulanılan biriyle temasta olanlar, HIV enfeksiyonu veya riski taşıyanlar yüksek öncelikli tarama testleri adaylarıdır.

    Yüksek riskli bir erişkinle temasa geçen kişi de test edilmelidir.

    Yüksek riskli kategorisi aşağıdaki kişileri içerir:

    • Tüberküloz olduğu bilinen veya kuşkulanılan kişiyle yakın temasta bulunanlar
    • Sağlık çalışanları
    • HIV’li kişiler
    • Alkolikler
    • Enjekte edilebilir ilaçlar veya başka yasadışı maddeleri kullananlar
    • Uzun süre hizmet veren bakımevleri (huzurevleri, akıl sağlığı tedavi kurumları, hapishaneler) sakinleri
    • Düşük gelirli çevrede tıbben yeterince hizmet alamadığı düşünülenler

    Enfeksiyona karşı korunmasız olanlar:

    • Sağlık durumları veya tedavileri kendilerini daha büyük bir risk altına sokan bağışıklık sistemleri bozulmuş yaşlılar ve bireyler
    • Kalabalık yerlerde yaşayanlar ve sağlıklı beslenemeyenler.

    Yüksek riskli erişkinlerle temasa geldikleri takdirde bebekler, çocuklar ve ergenler de testlerden geçirilmelidir.

    Bağlantılar

    CDC: TB Fact Sheet

    Kaynaklar

    US Centers for Disease Control and Prevention. QuantiFERON-TB Gold Test (fact sheet). Last modified 16 Nov 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/tb/pubs/tbfactsheets/QFT.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 6 Dec 2007
.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Trends in Tuberculosis – United States, 2007. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5711a2.htm through http://www.cdc.gov. Accessed Dec 2007.

    New Jersey Medical School and National Tuberculosis Center, University of Medicine and Dentistry of New Jersey. History of TB: the recent TB epidemic. 26 Feb 2001. Available on the Internet at http://www.umdnj.edu/globaltb/tbhistory.htm through http://www.umdnj.edu. Accessed 26 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

    D’Alessandro D and Huth L. Children’s Virtual Hospital and The University of Iowa. Pediatrics common questions, quick answers: TB (tuberculosis). Last revised Apr 2002. Available on the Internet at http://lib.cpums.edu.cn/jiepou/tupu/atlas/www.vh.org/pediatric/patient/pediatrics/cqqa/tb.html through http://lib.cpums.edu.cn. Accessed 26 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

    Screening for tuberculosis and tuberculosis infection in high-risk populations: recommendations of the advisory council for the elimination of tuberculosis. 8 Sep 1995. MMWR 44(RR11);18-34. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00038873.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 21 Jul 2004 and 28 Jan 2008.

    US Centers for Disease Control and Prevention. Targeted tuberculin testing and treatment of latent tuberculosis infection (American Thoracic Society/CDC statement). 9 Jun 2000. MMWR 49(RR06);1-54. Available on the Internet at http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr4906a1.htm through http://www.cdc.gov. Accessed 21 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

    University of Iowa Health Care. Tuberculosis. Last modified 19 Oct 2006. Available on the Internet at http://www.uihealthcare.com/topics/infectiousdiseases/infe4731.html through http://www.uihealthcare.com. Last accessed 6 Dec 2007.

    Tuberculosis. In: Caring for Your Baby and Young Child: Birth to Age 5. 1999. Bantam. Excerpt available on the Internet through http://www.medem.com. Accessed 26 Jul 2004 and 6 Dec 2007.

Daha fazlası için Tarama testleri See Less Tarama testleri
Genel Kaynaklar

Massachusetts Health Quality Partners. Adult preventive care recommendations. Mayıs 2005. http://www.mhqp.org/guidelines/adultGuidelines.asp?nav=040908 http://www.mhqp.org. İnternete giriş tarihi: 4 Şubat  2008.

National Women's Health Information Center, US Department of Health and Human Services. General screenings and immunizations for women. Kasım  2007 itibariyle. http://www.4women.gov/screeningcharts/general http://www.4women.gov. İnternete giriş tarihi: 4 Feb 2008.

US Preventive Services Task Force. Guide to Clinical Preventive Services, 2007. http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd07/gcp2c.htm http://www.ahrq.gov. İnternete giriş tarihi: 4 Şubat 2008.

National Women's Health Information Center, US Department of Health and Human Services. Screening tests and immunizations guidelines for men. Haziran 2006 itibariyle. http://www.4women.gov/screeningcharts/men http://www.4women.gov. İnternete giriş tarihi: 4 Şubat 2008.

American Academy of Family Physicians. Summary of recommendations for clinical preventive services (rev 6.4). 15 Ağustos 2007. http://www.guideline.gov. İnternete giriş tarihi: 4 Şubat  2008.

American Academy of Family Physicians. Preventive services for healthy living. Review/updates of Mar 2003 and Aug 2007. http://familydoctor.org/x1548.xml. İnternete giriş tarihleri: 19 Ekim  2004 ve  7 Şubat 2008.

American Academy of Family Physicians. Summary of policy recommendations for periodic health examinations. Ağustos 2003. http://www.guideline.gov. İnternete giriş tarihi: 19 Temmuz 2004.

Daha fazlası için
See Less