Diğer adları
5-hidroksiindolasetik asit
HİAA
Serotonin metabolit
Resmi adı
5-Hidroksiindolasetik asit
Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 8 Kasım 2017.
Bir Bakışta
Niçin Testi Yaptıracaksınız?

Serotonin salgılayan bir tümör olan karsinoid tümörün tanısında ve tedavisinin izlenmesinde kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?

Karsinoid tümörü düşündüren ara ara ateş basması, ishal ve/veya hışırtılı solunum gibi yakınmalarınız olduğunda veya tedavi takibinde bu test yapılır.

Gerekli Numune Nedir?

Bir 24-saatlik idrar örneği; bazen de rastgele idrar örneği

Test için Hazırlık Gerekir mi?

Bu testten önce belli yiyeceklerin ve ilaçların kullanımı kısıtlanır.

Ne test edilmektedir?

Bu test idrardaki 5-hidroksiindolasetik asit (5-HİAA) miktarını ölçer. 5-HİAA, triptofan aminoasitinden türemiş bir hormon olan serotoninin birincil metabolitidir. Serotonin sinir sisteminde, esasen beyinde gerektiği kadar üretilir ancak aynı zamanda bronşiyollerdeki (akciğerlerde) ve sindirim sisteminde ki özel bazı hücrelerde de üretilir. Sinir uyarılarının iletilmesine yardımcı olur, kan damarlarını daraltır, uyanma-uyuma döngüsüne katılır ve duygusal durumu etkiler. Vücut tarafından kullanıldıktan sonra serotonin karaciğer tarafından 5-HİAA gibi metabolitlerine parçalanır ve idrarla atılır.

Normalde idrarda çok az miktarda 5-HİAA mevcuttur. Bazı karsinoid tümörler bol miktarda serotonin ve 5-HİAA salgılayabilirler. Karsinoid tümörler sindirim yolu, apandiks ve akciğerlerde oluşabilen yavaş büyüyen selim veya habis huylu nöroendokrin kitlelerdir. Her 3 karsinoid tümörden 2'si gastrointestinal sistemde bulunurken geride kalanların çoğu akciğerlerde oluşmakla birlikte diğer organları da etkileyebilir. Bu tümörler çok  fazla insanda mevcut olabilmelerine rağmen çoğu küçük kitleler halinde kalmakta herhangi bir belirti vermemektedir. Başka nedenlerle uygulanan cerrahi işlemler sırasında asemptomatik hastalarda karsinoid tümörler saptandığında bu tümörlere "tesadüfi" tümörler denmektedir. Bu tümörlerin küçük bir yüzdesi bağırsaklar veya akciğerlerin bronşlarında tıkanmalara neden olacak kadar büyüyebilmektedir.

Karsinoid tümörlerin yaklaşık % 10’u - birincil olarak mide-bağırsak yolunda bulunanlar ve karaciğere yayılanlar- ateş basması, diyare, kalp atımında hızlanma ve hışırtılı solunum gibi belirtilere neden olacak kadar serotonin salgılayabilir. Bu belirtilere karsinoid sendrom denmektedir. Karsinoid sendroma neden olan serotonin sürekli veya ara ara salınarak idrarda 5-HİAA miktarının anlamlı derecede artmasına yol açabilmektedir.

Test için numune nasıl toplanır?

24 saatlik idrar toplanması için 24 saat boyunca toplanan idrarın tümü saklanmalıdır. Toplanan idrarın buzdolabı gibi serin ve karanlık bir yerde saklanması gerekir.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?

5-HİAA testinin sonuçlarının doğru çıkması için örnek toplanmadan önce hazırlık yapmak önemlidir. Avokado, muz, ananas, erik, ceviz, domates, kivi ve patlıcan 5-HIAA ölçümünü etkileyebildiğinden idrar toplanmaya başlamadan önceki 3 gün boyunca ve idrarın toplanması sırasında bu yiyeceklerin tüketilmesinden kaçınmalıdır. Yine çeşitli ilaçlar 5-HİAA testini etkileyebildiğinden herhangi bir ilacın dozunu azaltmadan veya ilacı kesmeden önce doktorunuzla konuşmalısınız.

Daha fazlası için
See Less
Sık Sorulan Sorular
  • Nasıl kullanılır?

    Karsinoid tümör tanısı koymaya veya bu tümörleri takibe yardımcı olmak için ya yalnız başına veya bir kan serotonin düzeyi tayiniyle birlikte 5-HİAA istenebilir. İdrar metabolitinin düzeyi gün boyunca değişebildiğinden 5-HİAA testi için 24 saatlik idrar örneği tercih edilir. Yirmi dört saatlik idrar toplanması mümkün olmadığında genellikle idrar kreatinin düzeyi ölçümüyle birlikte bazen rastgele idrar örneği de test edilir. Ara ara aşırı miktarlarda 5-HİAA salındığı durumlarda rastgele toplanan idrar örneğinin ölçümü doğru sonuç vermediği gibi hastalık da atlanabilir.

  • Ne zaman istenir?

    Bu test esasen hastada Karsinoid tümör düşündüren belirtiler olduğunda istenir. 

    Belirtilere örnek olarak:

    • Yüz ve boyunda kızarıklık (ani olarak koyu kırmızı rengin görülmesi)
    • Diyare, bulantı, kusma
    • Hızlı kalp atımı
    • Hırıltılı solunum, öksürük, nefes almada zorluk

    Serotonin salgılayan bir karsinoid tümör tanısı konmuş ve tedavi altındaki hastalarda tedavinin etkinliğini takibe yardımcı olması için de aralıklarla bu test istenebilir.

  • Test sonucu ne anlama gelir?

    Karsinoid tümör belirtileri olan hastada, 24 saatlik idrar örneğinde anlamlı derecede yükselmiş 5-HİAA düzeyi karsinoid tümörü düşündürmesine rağmen karsinoid tümör için tanısal değildir. Bu tanıyı koymak için tümörün yerleşiminin belirlenmesi ve ondan alınacak bir örneğin incelenmesi gerekir. Doktor anormal bir test sonucunu takiben, var olabilecek herhangi bir tümörün yerini belirlemeye yardımcı olmak üzere görüntüleme yöntemlerini isteyecektir.

    5-HİAA konsantrasyonu normal olsa bile karsinoid tümör belirtileri olan bir hastada karsinoid tümör mevcut olabilir. Hastada serotonin salgılamayan veya arasıra salgılayan bir tümör mevcut olabilir. Hiçbir belirtisi olmayan ve 5-HİAA düzeyleri normal kişilerde serotonin salgılayan karsinoid tümör olması mümkün değildir.

    Karsinoid tümör tedavisi ardından takip edilmekte olan hastalarda 5-HİAA düzeylerinin azalması tedaviye yanıt verildiğini, artması veya aşırı yüksek düzeylerde kalması tedavinin başarılı olmadığını gösterir.

  • Bilmem gereken başka bir şey var mı?

    Çeşitli ilaçlar da 5-HİAA testini etkileyebilmektedir. Asetaminofen, kafein, efedrin, diazepam (Valium), nikotin, gliseril gayakolat (bazı öksürük ilaçlarında bulunan bir bileşen) ve fenobarbital, 5-HİAA düzeylerini yükseltebilmektedir. Aspirin, etil alkol, imipramin, levodopa, MAO inhibitörleri, heparin, izoniyazit, metildopa ve trisiklik antidepresanlar, 5-HİAA düzeylerini düşürebilmektedir. Hastalar ilaçlarının dozunu azaltmadan veya ilaçlarını kesmeden önce doktorlarına danışmalıdır.

  • Niçin idrarımı 24 saat boyunca toplamalıyım?

    İdrardaki 5-HİAA konsantrasyonu gün  boyunca değişiklik gösterir. 24 saat boyunca tüm idrarı toplayarak idrardaki 5-HİAA miktarı daha doğru olarak belirlenir ve 5-HİAA seviyelerinde artış meydana gelecek olursa bu daha kolaylıkla belirlenebilir.

  • Serotoninin başka metabolitleri var mı?

    Evet. Başka bir önemli metaboliti 5-hidroksitriptoldür (5-HTOL). Bu madde rutin olarak test edilmemekle birlikte bazen etil alkol alımını değerlendirmek için 5-HİAA ile birlikte bir oran şeklinde uygulanabilir. 5-HTOL/5-HİAA oranındaki artış hem yaşayan kişilerde hem de ölüm sonrasında alkol kullanımının bir belirteçi olabilir.

  • İlacımı almaya devam edersem sonuçlarım doğru çıkar mı?

    Serotonin ve 5-HİAA düzeylerini yükseltebilen veya düşürebilen bir ilaçsa sonuçlarınız etkilenebilir. Test için örnek almadan önce veya örnek toplanması sırasında ilacınıza devam edip etmeyeceğiniz ile ilgili kararı siz ve doktorunuz verecektir. İlaçlarınızı almanız gerekiyorsa, doktorunuz bu durumu göz önüne alarak test sonuçlarınızı yorumlayacaktır.

  • Bazı kişiler karsinoid tümör gelişmesi açısından daha yüksek bir risk altında mıdır?

    Her yaştaki kişide karsinoid tümör gelişebilmekle birlikte ortalama tanı yaşı genellikle yaklaşık 55-65 yaş arasıdır. Kişinin endokrin sistem bezlerinde tümör gelişme riskini artırabilen bir genetik hastalık olan ailevi multipl endokrin neoplazi (MEN1) aile öyküsü olan hastalar daha yüksek bir karsinoid tümör gelişme riski altında olabilirler.

Daha fazlası için Sık Sorulan Sorular See Less Sık Sorulan Sorular
Kaynakların tümü

Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber’s Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

Johnson, R. et. al. (2003 November). Ethanol Origin in Postmortem Urine: A LC/MS Determination of Serotonin Metabolites [4 paragraphs]. Federal Aviation Administration [On-line Medicine Technical Report]. Available online


Strosberg, J. et. al. (2006 January). Selective Hepatic Artery Embolization for Treatment of Patients With Metastatic Carcinoid and Pancreatic Endocrine Tumors [40 paragraphs]. Cancer Control Journal v13 (1) [On-line journal]. Available FTP: https://www.moffitt.usf.edu/pubs/ccj/


Sweeney, J. and Rosemurgy, A. (1997 January/February). Carcinoid Tumors of the Gut [23 paragraphs]. Cancer Control Journal v4 (1) [On-line journal]. Available FTP: https://www.moffitt.usf.edu/pubs/ccj/v4n1/article2.htm


Datta, V. (2005 May 17, Updated). Serum serotonin level [8 paragraphs]. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available FTP: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003562.htm


(© 2006). 5-Hydroxyindoleacetic Acid (HIAA), Urine [6 paragraphs]. ARUP’s Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_a349.jsp#1152320


Zuetenhorst, J. et. al. (2004 July 9). Daily Cyclic Changes in the Urinary Excretion of 5-Hydroxyindoleacetic Acid in Patients with Carcinoid Tumors [30 paragraphs]. Clinical Chemistry [On-line journal]. Available FTP: http://www.clinchem.org/cgi/content/full/50/9/1634


Brose, M. (2004 August 3, Updated). Carcinoid Syndrome [24 paragraphs]. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available FTP: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000347.htm


Nanda, R. (2005 April 15, Updated). 5-HIAA [10 paragraphs]. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available FTP: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003612.htm


(2005). Gastrointestinal Carcinoid Tumors, A Detailed Guide [124 paragraphs]. American Cancer Society [On-line information]. Available FTP: http://www.cancer.org/docroot/CRI/CRI_2_3x.asp?dt=14


Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby’s Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO. Pp 497-498.

Daha fazlası için
See Less