Serotonin salgılayan bir tümör olan karsinoid tümörün tanısında ve tedavisinin izlenmesinde kullanılır.
5-HİAA
Karsinoid tümörü düşündüren ara ara ateş basması, ishal ve/veya hışırtılı solunum gibi yakınmalarınız olduğunda veya tedavi takibinde bu test yapılır.
Bir 24-saatlik idrar örneği; bazen de rastgele idrar örneği
Bu testten önce belli yiyeceklerin ve ilaçların kullanımı kısıtlanır.
-
Nasıl kullanılır?
Karsinoid tümör tanısı koymaya veya bu tümörleri takibe yardımcı olmak için ya yalnız başına veya bir kan serotonin düzeyi tayiniyle birlikte 5-HİAA istenebilir. İdrar metabolitinin düzeyi gün boyunca değişebildiğinden 5-HİAA testi için 24 saatlik idrar örneği tercih edilir. Yirmi dört saatlik idrar toplanması mümkün olmadığında genellikle idrar kreatinin düzeyi ölçümüyle birlikte bazen rastgele idrar örneği de test edilir. Ara ara aşırı miktarlarda 5-HİAA salındığı durumlarda rastgele toplanan idrar örneğinin ölçümü doğru sonuç vermediği gibi hastalık da atlanabilir.
-
Ne zaman istenir?
Bu test esasen hastada Karsinoid tümör düşündüren belirtiler olduğunda istenir.
Belirtilere örnek olarak:
- Yüz ve boyunda kızarıklık (ani olarak koyu kırmızı rengin görülmesi)
- Diyare, bulantı, kusma
- Hızlı kalp atımı
- Hırıltılı solunum, öksürük, nefes almada zorluk
Serotonin salgılayan bir karsinoid tümör tanısı konmuş ve tedavi altındaki hastalarda tedavinin etkinliğini takibe yardımcı olması için de aralıklarla bu test istenebilir.
-
Test sonucu ne anlama gelir?
Karsinoid tümör belirtileri olan hastada, 24 saatlik idrar örneğinde anlamlı derecede yükselmiş 5-HİAA düzeyi karsinoid tümörü düşündürmesine rağmen karsinoid tümör için tanısal değildir. Bu tanıyı koymak için tümörün yerleşiminin belirlenmesi ve ondan alınacak bir örneğin incelenmesi gerekir. Doktor anormal bir test sonucunu takiben, var olabilecek herhangi bir tümörün yerini belirlemeye yardımcı olmak üzere görüntüleme yöntemlerini isteyecektir.
5-HİAA konsantrasyonu normal olsa bile karsinoid tümör belirtileri olan bir hastada karsinoid tümör mevcut olabilir. Hastada serotonin salgılamayan veya arasıra salgılayan bir tümör mevcut olabilir. Hiçbir belirtisi olmayan ve 5-HİAA düzeyleri normal kişilerde serotonin salgılayan karsinoid tümör olması mümkün değildir.
Karsinoid tümör tedavisi ardından takip edilmekte olan hastalarda 5-HİAA düzeylerinin azalması tedaviye yanıt verildiğini, artması veya aşırı yüksek düzeylerde kalması tedavinin başarılı olmadığını gösterir.
-
Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Çeşitli ilaçlar da 5-HİAA testini etkileyebilmektedir. Asetaminofen, kafein, efedrin, diazepam (Valium), nikotin, gliseril gayakolat (bazı öksürük ilaçlarında bulunan bir bileşen) ve fenobarbital, 5-HİAA düzeylerini yükseltebilmektedir. Aspirin, etil alkol, imipramin, levodopa, MAO inhibitörleri, heparin, izoniyazit, metildopa ve trisiklik antidepresanlar, 5-HİAA düzeylerini düşürebilmektedir. Hastalar ilaçlarının dozunu azaltmadan veya ilaçlarını kesmeden önce doktorlarına danışmalıdır.
-
Niçin idrarımı 24 saat boyunca toplamalıyım?
-
Serotoninin başka metabolitleri var mı?
Evet. Başka bir önemli metaboliti 5-hidroksitriptoldür (5-HTOL). Bu madde rutin olarak test edilmemekle birlikte bazen etil alkol alımını değerlendirmek için 5-HİAA ile birlikte bir oran şeklinde uygulanabilir. 5-HTOL/5-HİAA oranındaki artış hem yaşayan kişilerde hem de ölüm sonrasında alkol kullanımının bir belirteçi olabilir.
-
İlacımı almaya devam edersem sonuçlarım doğru çıkar mı?
Serotonin ve 5-HİAA düzeylerini yükseltebilen veya düşürebilen bir ilaçsa sonuçlarınız etkilenebilir. Test için örnek almadan önce veya örnek toplanması sırasında ilacınıza devam edip etmeyeceğiniz ile ilgili kararı siz ve doktorunuz verecektir. İlaçlarınızı almanız gerekiyorsa, doktorunuz bu durumu göz önüne alarak test sonuçlarınızı yorumlayacaktır.
-
Bazı kişiler karsinoid tümör gelişmesi açısından daha yüksek bir risk altında mıdır?
Her yaştaki kişide karsinoid tümör gelişebilmekle birlikte ortalama tanı yaşı genellikle yaklaşık 55-65 yaş arasıdır. Kişinin endokrin sistem bezlerinde tümör gelişme riskini artırabilen bir genetik hastalık olan ailevi multipl endokrin neoplazi (MEN1) aile öyküsü olan hastalar daha yüksek bir karsinoid tümör gelişme riski altında olabilirler.