ALP

Karaciğer ve kemik hastalıklarının tanısı için alkalen fosfataz (ALP) testi kullanılmaktadır. Karaciğeri etkileyen hastalıklarda hasarlı karaciğer hücreleri kana artan miktarlarda ALP salmaktadır. Ayrıca ALP, safra yollarını oluşturan hücrelerin kenarlarında yüksek miktarlarda bulunduğundan safra kanalı tıkanıklıklıklarını belirlemek için de kullanılır. Örneğin, safra kanallarından biri veya birden fazlası bir tümörle tıkalıysa ALP’nin kan düzeyleri sıklıkla yükselecektir.

Kemiğin büyümesini etkileyen veya kemik hücrelerinin aktivitesinin artmasına neden olan her hastalık kan ALP düzeylerini etkileyebilmektedir. Örneğin, kemiğe yayılmış kanserleri saptamak veya Paget hastalığının tanısı koymaya yardımcı olmak için bir ALP testi yapılabilir.  Ayrıca, Paget hastalığı ve D vitamini eksikliği gibi kemik rahatsızlıklarının tedavisini izlemek için ALP düzeylerine bakılır.

ALP test sonuçları yükselmiş olmasına rağmen karaciğer veya kemik hastalığına bağlı olup olmadığı belli değilse, nedeni belirlemek için ALP izoenzim testleri yapılabilmektedir. Karaciğer ve kemik hastalığını birbirlerinden ayırt etmek için bir GGT testi ya/ya da 5'-nükleotidaz testi de yapılabilir. GGT ve 5'-nükleotidaz düzeyleri kemik hastalıklarının aksine karaciğer hastalığında da artmaktadır.

Sıklıkla karaciğer paneli denilen bir grup başka testle birlikte rutin laboratuvar test profilinin bir bölümü olarak ALP istenebilir. Hastada karaciğer veya kemik hastalığı semptomları varsa genellikle birkaç başka testle birlikte istenebilir.

 Karaciğer tutulumunun belirtileri ve bulguları aşağıdakileri içerebilir:

• Güçsüzlük,  yorgunluk
• İştahsızlık
• Bulantı, kusma
• Karın şişliği ya ya da ağrısı
• Sarılık Koyu renkli idrar, hafifçe renkli dışkı
• Kaşıntı

Bir kemik bozukluğunu düşündüren belirtiler ve bulgulara bazı örnekler:

• Kemik ya ya da eklem ağrısı
• Artmış kırık oluşum sıklığı
• Deforme kemikler

Yüksek ALP, genellikle ya karaciğerin hasarlanmış olduğunu veya kemik hücre aktivitesinin artmasına neden olan bir rahatsızlığın mevcut olduğu anlamını taşımaktadır. Bilirubin, aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT) gibi diğer testler de yüksek düzeylerdeyse, ALP genellikle karaciğerden kaynaklanmaktadır. Kalsiyum ve fosfor ölçümleri anormalse, genellikle ALP deki yükseklik kemik kökenlidir. GGT testi veya 5'-nükleotidaz da artmışsa ALP olasılıkla karaciğer hastalığına bağlıdır. İki testten biri normalse yüksek ALP olasılıkla bir kemik hastalığına bağlıdır.

Belirtiler ve bulgulara veya diğer rutin testlere göre yüksek ALP ‘nın karaciğer veya kemik kökenli olup olmadığı belli değilse kemik ve karaciğer ALP’leri arasındaki ayrım yapmak için ALP izoenzimleri yapılabilir.

 Karaciğer hastalığında, ALP

Karaciğer hastalığı için kullanılan diğer testlerle birlikte genellikle ALP düzeyleri de değerlendirilir. Hepatit gibi bazı karaciğer hastalığı formlarında ALP, AST ve ALT’ye genellikle çok daha az oranda yükselmektedir. Safra kanalları tıkandığında (genellikle safra taşları, önceden var olan safra taşları veya cerrahiye bağlı skarlar veya kanserler) ALP ve bilirubin düzeyleri, AST veya ALT’ye göre çok daha yüksek oranda yükselmektedir. Karaciğer kanserinde de yükselebilmektedir.

 Kemik hastalığında ALP

Paget hastalığı, gibi kemiklerin genişleyip deforme olduğu bazı kemik hastalıklarında veya kemiğe yayılan bazı kanser tiplerinde ALP, artabilmektedir. Hasta Paget hastalığı ise başarıyla tedavi edilmekte, ALP düzeyleri  azalıp zaman içinde  normale dönecektir. Kemik veya karaciğer kanseri olan kişi tedaviye yanıt verdiğinde ALP düzeylerinin azalması gerekecektir.

Kan nakillerinden veya kalp baypas cerrahisinden sonra geçici olarak düşük ALP düzeyleri görülebilmektedir. Çinko eksikliği ALP düzeyinin azalmasına neden olabilmektedir.

Gebelik ALP düzeylerini yükseltebilir. İyileşmekte olan kırıklarda da ALP’nin geçici olarak yükseldiği görülmektedir.

Kemikleri gelişmekte olduğundan çocuklar ve ergenler normal olarak erişkinlere göre daha yüksek ALP düzeylerine sahiptir. ALP, erkek ve kızlarda farklı yaşlarda oluşan büyümenin sıçrama yaptığı dönemlerde ALP düzeyleri sıklıkla çok yükselmektedir.

Bazı ilaçlar ALP düzeylerini etkileyebilmektedir. Örneğin oral doğum kontrol ilaçları düzeyleri azaltabilirken antiepileptikler artırabilmektedir.

Yaygın olarak karaciğer hücrelerinde bulunan enzimleri kullanan karaciğer testleri alanin aminotransferaz (ALT) ve aspartat aminotransferaz (AST), ve bilirubin (karaciğer tarafından vücuttan uzaklaştırılan) kullanılır.