Diğer adları
Glutene Duyarlı Enteropati Testleri
Resmi adı
Çölyak Hastalığı Testleri
Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 5 Kasım 2017.
Bir Bakışta
Niçin Testi Yaptıracaksınız?

Çölyak hastalığı olup olmadığını ve glutensiz diyetin etkililiğini değerlendirmeye yardımcı olmak için bu testten geçilir.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?

Kronik diyare, karın ağrısı, kansızlık ve kilo kaybı gibi çölyak hastalığını düşündüren bulgular varlığında, bebek devamlı huzursuz olduğunda, veya normal hızda gelişmediğinde, bir aile üyesinde çölyak hastalığı varsa ve çölyak hastalığı tedavisini izlemek için bu testten geçilir.

Gerekli Numune Nedir?

Bir kol damarınızdan alınan kan numunesi kullanılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?

Doktorunuzun talimatlarını izleyin; Tanı için testten birkaç hafta öncesine kadar gluten içeren yiyecekler yemeye devam etmelisiniz; Tanısı konmuş olanları izleme için hiçbir hazırlık gerekli değildir.

Ne test edilmektedir?

Çölyak hastalığı testleri çölyak hastalığı ve glutene duyarlı az sayıda başka hastalığa tanı koymaya yardımcı olmak için geliştirilmiş bir test grubudur. Bu testler buğday, çavdar ve arpada (gluten ve gliyadin) bulunan diyetsel proteinlere karşı oluşan uygun olmayan bağışıklama yanıtının bir bölümü olarak vücudun ürettiği otoantikorları belirlemektedir. Eskiden çölyak hastalığı tanısı koymanın tek yöntemi ince bağırsakların doku biyopsisinin incelenmesinden ibaretti. Bu mikroskopik değerlendirmenin hâlâ altın standart olduğu düşünülmekte ve çölyak hastalığı tanısını doğrulama amacıyla kullanılmaktadır. Çölyak hastalığını taramak için kan testlerinin varlığı gerekli biyopsilerin sayısını azaltmıştır. Mevcut otoantikor kan testleri:

  • Doku Transglutaminaz Antikoru (tTG), IgA: Doku transglutaminazı belli bazı proteinlerin çapraz bağlantılarından sorumlu bir enzimdir. Bu otoantikorun adında "doku" sözcüğü olmasına rağmen otoantikor kanda bulunduğu için doku değil kan testidir. Az sayıda laboratuvar IgG anti-tTg testi yapmaktadır..
  • Anti-Gliyadin Antikorları (AGA), IgG ve IgA: Gliyadin buğdayda bulunan bir gluten proteininin (çavdar, arpa ve yulaf da benzer proteinler içermektedir) bir bölümünü oluşturmaktadır.AGA, gliyadin bileşenine karşı oluşan bir otoantikordur.

Diğer iki test nadiren kullanılmaktadır:

  • Anti-Endomiziyal Antikorlar (EMA), IgA: Endomisyum tek tek kas liflerinin üzerini örten ince bağ dokusu katmanıdır. Bağırsakların iç boşluğunu döşeyen katmana süregelen hasara reaksiyon olarak anti-endomysial antikorlar gelişmektedir. Bu testte tTg'nin belirlendiği saptanmıştır.Aktif çölyak hastalığı olan hastaların hemen hemen % 100'ü ve herpetiform dermatit (deride kaşıntılı, yanıcı, kabarcıklı deri döküntülerine dnon başka bir glutene duyarlı hastalık) olanların ise % 70'inde anti-EMA, IgA antikorları saptanacaktır. Bu test anti-tTg testine göre uygulanması ve doğru yorumlanması daha zor bir testttir.
  • Anti-Retikülin Antikorlar (ARA), IgA: Anti-ARA diğer otoantikorlar kadar özgül ve duyarlı değildir. Çölyak hastalığı olanların yaklaşık % 60'ı ve herpetiform dermatiti olanların % 25'inde bu otoantikorlar bulunmaktadır.
  • Deatidasyona uğramış gliadin peptid (DGP) antikorları (anti-DGP), IgA veya IgG - anti-tTG için negatif olan bazı çölyak hastalarında, özellikle 2 yaşından küçük çocuklarda pozitif olabilir. Bazen bir anti-tTG testi ile veya sonrasında, özellikle anti-tTG negatifse, istenebilir. Anti-tTG IgG ile birlikte DGP IgG testi, düşük IgA veya IgA eksikliği olan insanlar için Amerikan Gastroenteroloji Koleji tarafından önerilir. Anti-DGP testi pozitif ise, çölyak hastalığını izlemek için kullanılabilir.

Çölyak hastalığına ilişkin kan testlernin her biri kanda belli bir otoantikorun miktarını ölçmektedir. Her bir test için hem IgG (immünoglobülin G) hem de IgA (immünoglobülin A) antikorları  ölçülebilmesine rağmen az sayıda laboratuvar gliyadin testi dışında başka IgG testleri de uygulamaktadır. IgG ve IgA algılanmış tehdide cevaben bağışıklık sisteminin oluşturduğu beş antikor protein sınıfının iki kategorisini temsil etmektedir.

Genellikle IgA antikoru çölyak hastalığı için daha spesifik bir test (İgA bağırsaklar içinde yapılan antikor türüdür) olup hemen hemen her zaman bu test ölçülmektedir. IgA testinin tamamlayıcısı olarak ve/veya IgA yetmezliği olan hastada IgG testleri istenebilir. Çölyak hastalığı olgularının yaklaşık % 2'sinde bu testler istenmekle birlikte bazı yalancı negatif test sonuçlarına yol açabilmektedir.

Test için numune nasıl toplanır?

Test için bir kol damarınızdan iğneyle alınan kan numunesi kullanılır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?

Doktorunuzun talimatlarını izleyin; Tanı için testten birkaç hafta öncesine kadar gluten içeren yiyecekler yemeye devam etmelisiniz; Tanısı konmuş olanları izleme için hiçbir hazırlık gerekli değildir.

Daha fazlası için
See Less
Sık Sorulan Sorular
  • Nasıl kullanılır?

    Çölyak hastalığı testleri öncelik olarak çölyak hastalığı tanısını koymaya yardımcı olmak için kullanılır. Genellikle kansızlık ve karın ağrısı gibi çölyak hastalığını düşündüren bulguları olan hastalarda istenmektedir..

    Bazen yakın akrabaları çölyak hastalığı olan kişiler  (bu hastaların yaklaşık % 10'unda çölyak hastalığı gelişecektir) ve/veya başka otoimmün hastalıkları olanlarda belirti vermeyen çölyak hastalığını taramak için çölyak testleri istenir.

    Hastalığın şiddet derecesi, hastanın beslenme bozukluğu, besin emilim bozukluğunun yaygınlığını ve diğer organların tutulumunu belirlemeye yardımcı olan diğer testler aşağıdakileri içerebilir:

    Kansızlığı araştırmak için tam kan sayımı (TKS)

     

    Çölyak hastalığı olanlar laktoz tahammülsüzlüğü de geçirebildiğinden çölyak testleri diğer tahammülsüzlük ve alerji testiyle birlikte uygulanmalıdır. Glutenden fakir diyete uyumu izlemek ve tedavi etkinliğini değerlendirmeye yardımcı olmak için çölyak hastalığı tanısı konmuş hastalardan anti-tTG, AGA, ve/veya EMA testleri istenebilmektedir. Diyetten glutenli besinler çıkartıldığında antikor düzeylerinin düşmesi gerekir

  • Ne zaman istenir?

    Çölyak hastalığı, beslenme bozukluğu ve/veya besin emilim bozukluğu belirtileri (diyare, karın ağrısı, halsizlik, bitkinlik ve eklem ağrısı) olan kişiler için çölyak hastalığı testleri istenir. Kansızlık(anemi), kemik erimesi (osteoporoz), kısırlık (infertilite) veya nöbetgibi belirtiler varsa gluten açısından araştırılmalıdır. Hasta bir müddetten beri glutensiz diyet almaktayken bir veya birden fazla sayıda antikor testi istenebilir. Böylece antikor düzeylerinin düşmüş, diyetin yakınmaları giderdiği ve bağırsağın içini örten katmandaki hasarın düzeldiği doğrulanmış olur. Hastada yakınmalar geçmemişse diyete uyumu kontrol etmek, doktor ve hastanın diyetteki gizli gluten kaynaklarını veya geçmeyen yakınmaların nedenlerini araştırmalarına yardımcı olmak  için çölyak hastalığı testleri istenebilir. Yakın akrabası çölyak hastası olan ve belirti vermeyen hastalar test edilebilir. Ancak şimdilerde toplum genelini tarama testi olarak çölyak hastalığı testlerinin yapılması önerilmemektedir.

  • Test sonucu ne anlama gelir?

     

    Bazı çölyak hastalığı testleri ve olası sonuçları

    		  

    Anti-TTG antikorları, IgA

    Total IgA

    Anti-TTG antikorları, IgG

    Anti-DGP, IgA

    ANTI-DGP, IGG

    		 TANI

    Pozitif

    Normal

    Bakılmadı

    Bakılmadı

    Bakılmadı

    		 Olası çölyak hastalığı

    Negatif

    Normal

    Negatif

    Negatif

    Negatif

    		 Belirtiler olasılıkla çölyak hastalığına bağlı değil

    Negatif

    Düşük

    Pozitif

    Negatif

    Pozitif

    		 Olası çölyak hastalığı; total IgA eksikliğine bağlı yalancı negatif anti-TTG IgA ve Anti-DGP, IgA 
    Negatif Normal Negatif Pozitif Pozitif (veya bakılmadı) Olası çölyak hastalığı, 3 yaşından küçük çocuklarda görülür

     

     

    Pozitif veya belirsiz çölyak hastalığı testleri sonrasında bağırsak biyopsisi yapılır. Kesin çölyak hastalığı tanısı için biyopsi yapılır.

    Çölyak hastalığı tanısı konan kişi diyetinden gluteni çıkartırsa otoantikor düzeylerinin düşmesi gerekir. Bu düzeyler düşmez ve yakınmalar azalmazsa ya diyette elimine edilememiş gluten vardır (beklenmedik yiyeceklerde sıklıkla gluten bulunur. Örn: salatalarda, öksürük şuruplarında, zarflarda kullanılan yapışkan bantlarda) veya hasta diyetteki değişikliklere yanıt vermeyen ve seyrek görülen çölyak hastalığına yakalanmış olabilir. Hastalığın ilerlemesini izlemek için çölyak hastalığı testleri kullanıldığında yükselen otoantikor düzeyleri glutensiz diyete bir miktar uyulmadığını gösterir.

    Test edilmekte olan kişi testten önce glutenli besin almamışsa çölyak hastalığı testleri negatif çıkabilir (her ne kadar negatif sonuç için birkaç ay glutensiz diyet alınması gerekebilirse de) Doktor yine de çölyak hastalığından kuşkulanırsa gluten yüklemesi yapabilir. Belirtilerin geri dönüp dönmediğini görmek için hastanın diyetine birkaç hafta veya ay gluten ilave etmesi istenir. Bu sırada villüs atrofisi (bağırsaklardaki kılsı çıkıntıların hasarı) olup olmadığını kontrol için çölyak testleri tekrarlanabilir veya biyopsi yapılabilir.

  • Bilmem gereken başka bir şey var mı?

    Çölyak hastalığı göreceli olarak sık görülmesine rağmen hastaların çoğu hastalığının farkında değildir. Bu durum kısmen belirtilerin değişken olduğu gerçeğine bağlıdır. Doku biyopsisi numunelerinde bağırsak hasarı mevcut olmasına rağmen belirtiler hafif derecede olabilir veya mevcut olmayabilir Bu belirtiler çeşitli hastalıklara bağlı olabildiğinden çölyak hastalığı tanısı bazen yılarca atlanabilir veya gecikebilir.

  • Çölyak hastalığıyla buğday ve diğer tahıllara karşı alerji arasındaki fark nedir?

    Alerjiler aşırıduyarlılık reaksiyonlarını ve buğday ve çavdar gibi tahillara karşı spesifik IgE (immünoglobülin E) antikorlarının oluşmasını içerir. Bu antikorlar çölyak hastalığınınkine benzer bazı yakınmalara neden olabilmektedir. Ancak bu belirtiler alerjik olduğunuz besini aldıktan kısa bir süre sonra ortaya çıkacaktır. Reaksiyonlar hafif veya şiddetli olabilmesine rağmen sınırlı etkiye sahip olup çölyak hastalığı gibi bağırsaklarınızın içini döşeyen katmana zarar vermezler. Buğday veya başka bir tahıllı yiyeceğe karşı alerjiniz olabildiğini düşünüyorsanız doktorunuzla bu konuyu konuşmalısınız. Size bu spesifik IgE antikor testlerini uygulayabilir.

  • Çölyak hastalığıyla buğday ve diğer tahıllara karşı alerji arasındaki fark nedir? Çölyak hastalığından kurtulmak veya bu hastalığa karşı hastaları duyarsızlaştırmak mümkün mü?

    Mümkün değildir. Çölyak hastalığı tamamen geçmez. Bir kez çölyak hastalığı tanısı konduğunda ysşam boyu glutenden fakir diyete uymanız gerekecektir. Yeniden glutenli besinler almaya başlarsanız bağırsakların içini döşeyen katmanı zedelersiniz. Belirtilerin ortaya çıkması biraz zaman alabilmektedir.

  • Bana çölyak hastalığı tanısı konmasına, ancak hiç yakınmam olmamasına rağmen glutenden fakir diyete uymam gerekir mi?

    Belirti vermeyen çölyak hastalığınız varsa, glutenden fakir bir diyete uymanız önerilir. Ancak yine de bağırsaklarınızdaki villüsler zedelenmiş olacaktır. Osteoporoz (kemik erimesi) gibi sinsi hastalıklara neden olan emilim bozukluklarından rahatsız olabilirsiniz.Tanınızın doğruluğundan kuşkularınız varsa bulguları doğrulamak için doktorunuzla işbirliği yapmak isteyebilirsiniz.

  • Diyetimde yulaf olabilir mi?

    Bu bir miktar tartışmalı bir konudur. Bazı uzmanlar çölyak hastalığı olanlarda yulaf yemekten kaçınılması gerektiğini düşünmektedir. Başka  uzmanlar ise hastaların az miktarda yulaflı besinlere tahammül edebildiğine inanmaktadır. Bu  uzmanlar yulafta bulunan proteinlerin çölyak hastalığına anlamlı derecede katkıda bulunmadığını düşünmektedir. Bu konuyu doktorunuz ve beslenme uzmanınızla tartışmalısınız.

  • Ne yiyeceğim? Nereden yardım alacağım ?

    Doktorunuz çölyak hastalığı hakkında size bilgi verecektir. Daha fazla bilgi ve destek gruplarına yönlendiren organizasyonlardan yardım alabilirsiniz.

  • Çölyak hastalığını saptayan başka testler var mı?

    Çölyak hastalığıyla kuvvetle ilişkilendirilen genetik testler mevcuttur. Bu testler, İnsan Lökosit Antijeni (HLA) belirteçleri olan DQ2 ve DQ8'i testleridir. Genel nüfusun yaklaşık % 30'u bu belirteçleri taşır. Ancak pozitif test sonucu çölyak hastalığı tanısı koyduramaz. Pozitif sonucun doğrulanması gerekmektedir. Bu testler en çok yüksek riskli kategorideki hastaların aile bireyleri ve diğer tanısal testlerin kesin sonuç vermediği kişiler  için yararlı olmaktadır.

Daha fazlası için Sık Sorulan Sorular See Less Sık Sorulan Sorular
Kaynakça

S1
Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber's Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

S2
Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby's Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.

S3
Gliadin Antibodies, IgA and IgG [3 paragraphs]. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_a248.jsp#1149464

S4
What serologic assays are available to screen for celiac disease? [13 paragraphs]. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing Users Guide, FAQ [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/faq/articles/0015.1.jsp

S5
Endomysial Antibody, IgA with Reflex to Titer [4 paragraphs]. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_a209.jsp#1147645

S6
Reticulin Antibody, IgA with Reflex to Titer [3 paragraphs]. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_171b.jsp#1146993

S7
Celiac disease [25 paragraphs]. Hendrick Health System, AccessMed Health Information Library [On-line information]. Available FTP: http://www.ehendrick.org/healthy/

S8
Muir, A., Updated (2002 May 09, Updated ). Celiac disease - sprue [21 paragraphs]. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia [On-line information]. Available FTP: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000233.htm

S9
Tissue Transglutaminase Antibody, IgA [9 paragraphs]. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_231b.jsp#1149369

S10
Tissue Transglutaminase Antibody, IgG [9 paragraphs]. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available FTP: http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_232b.jsp#2113913

S11
Drago, S., et. al. (2002). Recent developments in the pathogenesis, diagnosis and treatment of celiac disease [24 paragraphs]. Expert Opin. Ther: Patents [On-line journal] 12(1):45-51. Available online

S12
Pruessner, H. (1998 March 1). Detecting Celiac Disease in Your Patients [42 paragraphs]. American Family Physician [On-line journal]. Available FTP: http://www.aafp.org/afp/980301ap/pruessn.html

S13
(2000 September). Celiac Disease [10 paragraphs]. Familydoctor.org [On-line information]. Available FTP: http://familydoctor.org/handouts/236.html

S14
Semrad, C. Celiac Disease and Gluten Sensitivity [12 paragraphs]. Columbia University Gastroenterology Web page [On-line information]. Available FTP: http://cpmcnet.columbia.edu/dept/gi/celiac.html

S15
Kaufman, S. (1995 November). Celiac Disease: A Guide for Children and Their Families [62 paragraphs]. North American Society for Pediatric Gastroenterology and Nutrition (NASPGHAN) [On-line information]. Available FTP: http://www.naspgn.org/sub/celiac_disease.asp

S16
Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (© 2007). Gliadin antibodies, endomysial antibodies [5 paragraphs]. Mosby’s Diagnostic and Laboratory Test Reference 8th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO. Pp 485-486.

S17
Hellekson, K. (2005 May 1). AHRQ Releases Practice Guidelines for Celiac Disease Screening [20 paragraphs]. American Family Physician [On-line information]. Accessed 1/21/07. Available FTP: http://www.aafp.org/afp/20050501/practice.html

S18
(2005 October) Celiac Disease [45 paragraphs]. National Digestive Diseases Information Clearinghouse [On-line information]. Accessed 1/21/07. Available FTP: http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiac/celiac.pdf

S19
(2006 May, Revised). What People with Celiac Disease Need to Know About Osteoporosis [16 paragraphs]. From the National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS) [On-line information]. Accessed 1/21/07 Available FTP: http://www.niams.nih.gov/bone/hi/bowel/celiac.pdf

S20
Houchen, C. (2005 October 27, Updated). Celiac disease – sprue [20 paragraphs]. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Accessed 1/21/07. Available FTP: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000233.htm

S21
Sollid, L. and Khosla, C. (2005). Future Therapeutic Options for Celiac Disease [37 paragraphs]. Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol. 2(3): 140-147 [On-line journal]. Accessed 1/21/07. Available FTP: http://www.medscape.com/viewarticle/502212

S22
(2006 September, Reviewed). Celiac Disease [12 paragraphs]. ARUP Consult [On-line information]. Accessed 1/21/07. Available online

S23
(2006 September 26). Celiac Disease [53 paragraphs]. Celiac Sprue Association [On-line information]. Accessed 1/21/07. Available FTP: http://www.csaceliacs.org/CD.php

S24
(2006 August 25, Modified). Celiac Disease - Serodiagnosis of Gluten-Sensitive Enteropathy [9 paragraphs]. ARUP Technical Bulletins [On-line information]. Accessed 1/29/07. Available online

S25
A. Kipatány, et. al, (posted 11/28/2006). Diagnostic Significance of HLA-DQ Typing in Patients With Previous Coeliac Disease Diagnosis Based on Histology Alone. Alimentary Pharmacology & Therapeutics (Medscape, accessed March 2007). Available online: http://www.medscape.com/viewarticle/547082

S26
Alessio Fasano (May 24, 2006). Celiac Disease in the Clinical Spotlight -- What's New and What's the Path Forward? (Accessed March 2007). Available online: http://www.medscape.com/viewarticle/533251

National Digestive Diseases Information Clearinghouse. Testing for Celiac Disease. Available online at http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiactesting/index.htm#genetic through http://digestive.niddk.nih.gov. Accessed October 2009.

Daha fazlası için
See Less