Solunumsal sorunlarınız varsa, akciğerlerinizin oksijen -karbon dioksit değiş tokuşunu yeterince iyi derecede gerçekleştirecek kadar işlevsel olup olmadığını, kanınızdaki oksijen (O2) veya karbon dioksit (CO2) miktarlarındaki olası dengesizliği, solunumsal, metabolik veya böbrek bozukluğunu gösterebilen asit-baz dengesizliğini belirlemek için bu test yapılır.
Kan Gazları
Solunum zorluğu, nefes darlığı veya hızlı hızlı soluma, oksijen/karbon dioksit veya asit-baz dengesizliğiniz varsa, yine akut veya kronik oksijen açlığına neden olan bir rahatsızlığınız varlığında, oksijen tedavisindeyseniz, belli bazı ameliyatlar sırasında kan oksijen ve karbon dioksit düzeylerinizi izlemek için bu test yapılır.
Çoğu kez bir arterden genellikle el bileğinin iç yüzeyinde, baş parmağın aşağısında nabzınızı hissedebildiğiniz noktada bazen de bir kol veninden kan alınır. Bebeklerde topuktan kapiller kan örneği alınır.
Hayır ancak eğer oksijen tedavisi altındaysanız, oksijenin 20-30 dakika kapatılması gerekir. Eğer bu tolere edilemeyecekse veya doktorunuz oksijen tedavisi altındaki oksijen düzeylerinizi görmek isterse verilmekte olan oksijen miktarı not edilmelidir.
-
Nasıl kullanılır?
Oksijenlenme ve asit/baz durumunuzu değerlendirmek için kan gazı ölçümleri yapılmaktadır. Asit/baz dengesizliğine bağlı giderek kötüleşen yakınmalarınız, solunumda zorlanma veya nefes darlığı gibi belirtileriniz varsa tipik olarak kan gazları ölçümü yapılmaktadır. Elektrolit dengesizliğinin olup olmadığını belirlemek için elektrolitler, kan şekeri konsantrasyonlarını değerlendirmek için glukoz testleri, böbrek fonksiyonunu değerlendirmede BUN ve kreatinin testleriyle birlikte kan gazlarının tayini de istenebilir.
Oksijen tedavisine devam etmekteyseniz, bu tedavinin etkinliğini izlemek için kan gazları testlerinden yararlanılabilir.
-
Ne zaman istenir?
Solunumda zorluk, nefes darlığı, kusma veya bulantı gibi oksijen/karbondioksit veya pH dengesizliği semptomlarınız varsa kan gazları testleri istenebilir.
Sizde bilinen solunum, metabolizma veya böbrek hastalığı olduğunda veya solunum sıkıntısı çekiyorsanız kan gazları ölçümleri istenebilir.
“Oksijen” almaktaysanız (ventilasyon) tedavinin etkinliğini izlemek için aralıklarla kan gazlarınızı ölçtürmeniz istenebilir.
Kafa veya boyun travması, solunumunuzu etkileyebilen yaralanmalar geçirdiğinizde kan gazları da istenebilmektedir. Uzun süre anestezide kaldığınızda –özellikle kalp baypas cerrahisi veya beyin cerrahisi için- işlem sırasında veya sonrasında bir müddet kan gazlarınızı izleyebilirsiniz.
Solunum sıkıntısı olan yenidoğanların göbek kordonundan, kan gaz ile bebeğin asit/baz durumu belirlenebilmektedir.
-
Test sonucu ne anlama gelir?
Herhangi bir anormal kan gazı sonucu aşağıdaki şonuçları ifade eder:
- yeterince oksijen almadığınızı
- karbondioksidi yeterince atamadığınızı
- böbrek fonksiyonlarında sorunlar yaşadığınızı
Kan gazlarından PO2 testlerinin sonuçları solunumla ne kadar oksijen alabildiğinizle ve kanınızdaki oksijen miktarıyla ilişkilidir. Düşük düzeyler yeterince oksijen alamadığınız anlamına gelebilmekle birlikte sonuçlarınız normal değerler aralığı içindeyse genellikle oksijen alımınızın yeterli olduğu anlaşılır.
Kan gazının sonuçları birbirleriyle ilişkili olup sonuçların birlikte ele alınması gerekmektedir. Bazı sonuçların kombinasyonları anormal değerlerde ise bu durum asidoz veya alkaloza neden olan bir rahatsızlığı gösterebilir.
Solunumsal asidoz,düşük pH , artmış PCO2 ile karakterize olup solunumun baskılanmasıyla-içeri yeterince O2 girmemesi ve karbon dioksidin atılamaması ile ilişkilidir. Pnömoni (zatürre), kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya narkotiklerle aşırı sedasyon solunumsal asidoza neden olabilmektedir.
- Solunumsal alkaloz, yüksek pH ve azalmış PCO2 ile karakterize olup aşırı soluma, ağrı, duygusal sıkıntılar veya oksijen değiş tokuşunu etkileyen bazı akciğer hastalıkları sonucu oluşmaktadır.
- Metabolik asidoz, düşük pH ve azalmış HCO3- ile tanımlanmaktadır. Metabolik/renal düzeyde kan çok asidiktir. Diyabet, şok ve böbrek yetmezliği gibi nedenlere bağlıdır.
- Metabolik alkaloz, artmış pH ve HCO3- ile karakterize olup hipokalemi, kronik kusma (mideden asit kaybı) ve sodyum bikarbonat dozaşımıyla ilişkilidir.
Bazı durumlarda görülebilen sonuçların kombinasyonları aşağıda özetlenmiştir.
pH sonucu
Bikarbonat sonucu
PCO2sonucu
Bozukluk
Sık görülen nedenler
<7.4
Düşük
Düşük
Metabolik asidoz
Böbrek yetmezliği, şok, diyabetik ketoasidoz
>7.4
Yüksek
Yüksek
Metabolik alkaloz
Uzun süreli kusmalar, kan potasyum düzeylerinde düşme
< 7.4
Yüksek
Yüksek
Solunumsal
asidoz
Akciğer hastalıkları, zatürre ve KOAH gibi
>7.4
Düşük
Düşük
Solunumsal
alkaloz
Hiperventilasyon, ağrı, anksiyete
Tedavi edilmeden bırakılırsa bu rahatsızlıklar eninde sonunda yaşamı tehdit edici olabilen bir dengesizliğe yol açabilmektedir. Doktorunuz vücudunuzun normal dengesini yeniden kazanmanız için tıbbi girişim sağlayacaktır. Ancak dengesizliğin altta yatan nedeni de ele alınmalıdır.
-
Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Venlere göre arterlerden kan örneği almak genellikle daha ağrılıdır. Orta derecede rahatsızlık hissi duyabilirsiniz. Oluşabilecek kanamayı durdurmak için iğnenin batırıldığı noktaya bir müddet bası uygulamak gerekir.Laboratuvar ve transplant servislerinde santral ven kateteri kullanarak belli koşullarda damar setinden alınan karışık ven kanı kullanılır. Sonuçların dikkatle yorumlanması gerekir. Koldaki venden alınan periferik ven kanı oksijen durumunu belirlemede hiç yarar sağlamaz.
.
-
Bu test doktorun ofisinde yapılabilir mi?
Kan örneği alındıktan hemen sonra analiz edilmesi ve özel donanıma ihtiyaç olduğu için eğitimli personel tarafından genellikle hastanede, acil serviste, cerrahi merkezinde, ambülans içinde veya geniş bir laboratuvar ortamında kan gazı ölçümleri gerçekleştirilebilir. Doktorların çoğunun ofisinde bu olanaklar yoktur.
-
Önceden zatürrem vardı, halen astımlıyım. Doktorum niçin hiç bu testi istemedi?
Zatürre veya astım olgularının çoğu belirtilerine göre tanınabilir, akciğer seslerinin dinlenmesi, spirometri testlerinin veya akciğer filmlerinin sonuçlarını inceleyerek izlenebilir. Çoğu kez astım ve zatürre rutin ilaçlarınıza, istirahate ve olasılıkla antibiyotiklere yanıt verecektir. Ağır veya akut veya uzun süreli, kronik solunum sorunlarınız varsa kan gazlarının tayini gerekli olabilir. Bu olgularda kan gazları acil servis veya hastane ortamında belirlenmektedir.
-
Oksijen düzeylerimi ölçmenin başka bir yolu var mı
Yalnızca O2 doygunluğunu sürekli izlemenin bir noninvaziv (kan örneği almak için şırınga kullanılmamaktadır) yöntemi de nabız oksimetresinin kullanılmasıdır. Küçük bir klipse benzer alet (sensör denilir) el parmağı veya kulak kepçesine takılır. Sensör cilt içinden geçen ışığı algılayarak kaydeder. Oksijen doygunluğundaki eğilimleri takipte nabız oksimetreleri kullanışlı olmalarına rağmen hassasiyetleri karboksi hemoglobin gibi anormal hemoglobin formlarından (karbon monoksit zehirlenmelerinde görülür), yetersiz kanlanmaya bağlı düşük kan basıncından, ağır anemiye bağlı çok düşük hemoglobin düzeylerinden etkilenebilmektedir.