Karaciğer iltihabı ve hasarını araştırmak, saptamak, değerlendirmek ve takip için bu testten geçilir.
Karaciğer Fonksiyon Testleri
Karaciğer hasarı riski altında iseniz,karaciğer hastalığınız veya sarılık gibi karaciğer hastalığı belirtileriniz varsa belli aralıklarla karaciğer işlevlerini değerlendirmek için bu testten geçilir.
Bir kol damarınızdan alınan kan numunesi kullanılır.
Hayır.
-
Nasıl kullanılır?
Karaciğer paneli karaciğer hasarını belirlemek üzere özellikle karaciğeri olumsuz etkileyebilen bir ilaç alan veya karaciğer hastalığı olan kişide tarama testi olarak kullanılabilir. Rutin tarama için bir karaciğer paneli yerine bir Kapsamlı Metabolik Paneli (KMP) istenebilir. Bu testler grubu karaciğer panelinin çoğunu içeren testlerle birlikte vücudun diğer organları ve sistemlerini değerlendiren ilave testleri de içermektedir.
Kişide olası karaciğer fonksiyon bozukluğuna işaret eden belirtiler varsa, bilinen bir rahatsızlık veya karaciğer hastalığı için takip edilmekte veya tedavi görmekteyse karaciğer hastalığını saptamaya yardımcı olmak için bir karaciğer paneli veya bir veya birden fazla sayıda bileşeninin test sonuçlarından yararlanılabilir. Örneğin, sarılıklı bir yenidoğanı değerlendirmek ve takip için bilirubin testi istenebilir.
Karaciğer fonksiyon testleri arasında anormal sonuçlu testler, değerlerdeki azalma veya yükselmenin sebat edip etmediğini anlamak üzere tekrar edilebilir ve/veya karaciğer fonksiyon bozukluğunun nedenini belirlemek için ilave testlerin gerekliliğini belirtir.
Bu grup testler karaciğer fonksiyonunu ve karaciğer hastalığı olanlarda tedavinin etkinliğini izlemek için istenebilir.
-
Ne zaman istenir?
Karaciğer fonksiyon bozukluğu riski altında olan kişiler için bir karaciğer paneli veya bir veya birden fazla bileşeninin test edilmesi istenebilir.
Bazı örnekler:
- Hepatit virüslerine maruz kaldığı bilinen veya böyle bir olasılık taşıyan kişiler
- Aşırı alkol içenler
- Ailesinde Karaciğer hastalığı öyküsü olan kişiler
- Ara sıra karaciğere zarar verebilen ilaçları alan kişiler
Bazıları aşağıda belirtilen karaciğer hastalığı belirtileri ve bulguları olan kişiler için karaciğer fonksiyon testleri istenebilir:
- Güçsüzlük, yorgunluk
- İştahsızlık
- Bulantı, kusma
- Karında şişkinlik ve/veya ağrı
- Sarılık
- Koyu renkli idrar, açık renkli dışkı
- Kaşıntı (pruritus)
Genellikle tanı koymak için karaciğer paneli bir kez kullanılmaz. Bir hastalık kalıbının mevcut olup olmadığını veya karaciğer bozukluğunun nedenini belirlemek için sıklıkla birkaç gün veya hafta karaciğer fonksiyon testleri istenecektir.
Karaciğer hastalığı saptandığında karaciğer paneli veya içeriğindeki bir veya birkaç test iel düzenli aralıklarla hasta izlenebilir. Karaciğer bozukluğu olanlarda tedavinin etkinliğini takip için düzenli aralıklarla bir karaciğer paneli istenir.
-
Test sonucu ne anlama gelir?
Karaciğer paneli test sonuçları belli bir hastalık için tanısal değer taşımaz, karaciğerle ilgili bir sorun oluştuğunu gösterir. Hastalık belirtileri veya tanımlanabilen risk faktörleri olmayan bir kişide anormal karaciğer testi geçici karaciğer hasarını veya iskelet kasları, pankreas veya kalp gibi vücudun başka yerlerinde olan olayları gösterebilir. Ayrıca, anormal test sonuçları karaciğer hastalığının erken evresini, ileri testler ve/veya belli aralıklarla hastalık takibine işaret edebilir.
Karaciğer fonksiyon testlerinin sonuçları genellikle birlikte değerlendirilir. Birkaç gün veya hafta bakılan testlerin sonuçları bir hastalık kalıbının mevcut olup olmadığını belirlemek için sıklıkla birlikte değerlendirilir. Her kişi tipik olarak zamanla değişecek özgün test sonuçlarına sahip olacaktır. Doktor altta yatan bozukluk hakkında ipuçları elde etmek için karaciğer test sonuçları kombinasyonunu değerlendirir. Sıklıkla karaciğer hasarı ve/veya hastalığının nedenini belirlemek için ileri testler gerekmektedir.
Bu tablo belli karaciğer bozukluğu veya hastalığı tiplerinde görülebilen sonuçların bazı kombinasyonlarına ilişkin örnekleri göstermektedir.
Karaciğer bozukluğu veya hastalığı
Bilirubin
ALT ve AST
ALP
Albumin
PT
Akut karaciğer hasarı (örneğin, enfeksiyon, toksinlere veya ilaçlara bağlı.)
Genellikle AST ve ALT arttıktan sonra normal veya artmış düzeyler saptanır
Genellikle çok artmış; çoğu kez ALT, AST’den daha yüksektir
Normal veya yalnızca orta derecede artmış
Normal
Genellikle normal
Çeşitli karaciğer bozukluklarının kronik formlarında
Normal veya artmış
Orta derecede artmış
Normal –hafif derecede artmş
Normal
Normal
Normal veya artmış
AST, genellikle ALT düzeyine göre en azından iki kat artmış
Normal veya orta derecede artmış
Normal
Normal
Genellikle hastalığın ileri evresinde artabilir
AST, genellikle ALT’ye göre daha yüksek olmasına rağmen düzeyler alkole bağlı hastalığa göre daha düşüktür
Normal veya artmış
Genellikle azalmış
Genellikle uzamış
Safra kanalı tıkanması
kolestaz
Normal veya artmış; tam tıkanmada artar
Normal –orta derecede artmış
Sıklıkla normalin 4 katı artmış
Genellikle normal olmasına rağmen hastalık kronikse düzeyler azalabilir
Genellikle normal
Karaciğere yayılmış kanser(metastaz yapmış)
Genellikle normal
Normal veya hafif derecede artmış
Genellikle çok artmış
Normal
Normal
Karaciğerden kaynaklanan kanser (hepatoselüler karsinom, HCC)
Özellikle hastalık ilerlemişse düzeyleri yükselebilir
AST, genellikle ALT’ye göre daha yüksek olmasına rağmen düzeyler alkole bağlı hastalığa göre daha düşüktür
Normal veya artmış
Genellikle azalmış
Genellikle uzamış
Otoimmün
Normal veya artmış
Orta derecede artmış
Normal veya hafifçe artmış
Normal veya azalmış
Normal
Kişi karaciğerini olumsuz etkileyebilen ilaçlar alıyorsa, anormal test sonuçları dozaj veya ilaç seçimini yeniden değerlendirme gerekliliğine işaret edebilir. Karaciğer hastası takip altındaysa doktor, karaciğer fonksiyonlarının kötüleştiği veya iyileştiğini anlamak için karaciğer fonksiyon testlerini birlikte değerlendirecektir. Örneğin, giderek normal değerlerden uzaklaşan bilirubin, albumin ve/veya PT düzeyleri karaciğer fonksiyonlarında kötüleşmeye işaret edebilirken bu testlerin sonuçlarının değişmemesi veya düzelmesi karaciğer fonksiyonlarının korunduğu veya iyileştiğini gösterebilir.
Bireysel testler:
Alanin aminotransferaz (ALT)
Akut hepatitte sıklıkla ALT çok yüksek düzeylerdedir. Kronik hepatitte orta derecede artışlar görülebilir. Safra kanalları tıkanmış kişilerde, siroz ve karaciğer kanseri olanlar normale yakın veya yalnızca orta derecede yükselmiş ALT konsantrasyonlarına sahip olabilir.Alkalen fosfataz (ALP)
Tıkalı safra kanalları, karaciğer kanseri ve yine kemik hastalığında ALP önemli derecede yükselebilir.Aspartat aminotransferaz (AST)
Akut hepatitte sıklıkla AST düzeylerinin çok yüksek olduğu görülmektedir. Kronik hepatitte AST normal veya orta derecede yükselmiş olabilir. Safra kanalları tıkanıklığı, siroz ve karaciğer kanseri hastalarında AST düzeyleri orta derecede artabilir veya normale yakın olabilir. Karaciğer hasarı alkole bağlıysa AST sıklıkla ALT’ye göre çok fazla yükselir (birkaç başka karaciğer hastalığında da görülen bir hastalık kalıbı). Kalp krizleri ve kas yaralanmalarında da AST yükselir..Bilirubin
Bilirubinin çok fazla üretildiği; daha düşük oranda atıldığı safra kanalı tıkanmalarında veya bilirubin metabolizmasına ilişkin sorunların varlığında kanda bilirubin düzeyi yükselir. Yenidoğanlarda tipik olarak 1-3 günlükken bilirubin düzeylerinde yükselme görmek olağandışı bir durum değildir.Albumin
Karaciğer hastalığında sıklıkla normal olmasına rağmen bazen azalan üretime bağlı olarak azalabilir.Total Protein
Karaciğer hastalığında total protein tipik olarak normaldir.Gama-glutamil transferaz (GGT)
Yükselmiş ALP düzeyinin nedenini belirlemek için GGT testinden yararlanılabilir. Safra kanalı ve karaciğer hastalığında hem ALP hem de GGT yükselmesine rağmen kemik hastalığında yalnızca ALP artacaktır. Alkol tüketimi ve konjestif kalp yetmezliği gibi hastalıklarda da GGT düzeylerinin yüksek olduğu görülür.Laktat Dehidrogenaz (LDH)
Doku hasarının spesifik olmayan bir belirtecidir. Karaciğer hastalığında ve yine birçok başka hastalıkta yükselebilmektedir.Protrombin Zamanı (PT)
Karaciğer hastalığında, K vitamini eksikliğinde ve pıhtılaşma faktörü eksikliklerinde uzamış veya artmış PT görülebilir. -
Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Karaciğer hastalığına tanı koyma amacıyla doktor karaciğer paneli test sonuçlarını değerlendirecek, hepatit testleri gibi takip testleri isteyecek, tanıyı doğrulamak ve karaciğer hasarının boyutunu belirlemek için bir karaciğer biyopsisi ve/veya görüntüleme taramaları isteyebilecektir.
-
Doktorum niçin almakta olduğum ilaçların hepsini bilmek istiyor?
Elden alınan birçok ilaç, bitkisel veya diyetsel katkılar karaciğeri olumsuz etkileme potansiyeline sahiptir. Örneğin, zehirli mantarlar gibi toksinler, aşırı asetaminofen kullanımı, asetaminofen ve alkol kombinasyonu ağır karaciğer hasarına neden olabilir.
-
Kendimi iyi hissettiğim halde karaciğer hastası olabilir miyim?
Evet. Erken evre karaciğer hastalığı sıklıkla hiçbir hastalık belirtisi göstermez veya spesifik olmayan belirtilere (halsizlik ve yorgunluk gibi) neden olmaktadır.
-
Sonuçlarım anormal olduğu halde karaciğer hastalığına yakalanmamış olabilir miyim?
Evet. Şok, yanıklar, ağır enfeksiyonlar, kas travması, vücudun susuz kalması (dehidratasyon), pankreatit, hemoliz ve gebelik bir veya birden fazla sayıda karaciğer fonksiyon testlerinin anormal olmasına neden olabilir.
-
Aile öyküm niçin önemli?
Hemokromatoz ve Wilson hastalığı gibi bazı karaciğer bozuklukları kalıtımla geçebilir. Bu bozuklukların erkenden tanınması uygun biçimde tedavi ve hastalığın uygun yönetimine olanak tanır.
-
Anormal karaciğer paneli sonrası karaciğer hasarının nedenini belirlemeye yardımcı olmak amacıyla hangi testler uygulanabilir?
Karaciğer panelinin sonuçlarına ve belirtiler, bulgular, klinik ve aile öyküsü gibi faktörlere dayanarak doktor belli bir nedenden kuşkulanabilir ve takip testlerini isteyebilir.
Bazı örnekler:
Kuşkulanılan karaciğer bozukluğu tipi
Diğer testler veya takip testleri
Viral enfeksiyon
Aşırı alkol kullanımı /hepatit
Toksik veya ilaçlara bağlı
Toksinler ve ilaçlar (Kötüye kullanılan ilaçlar dahil) için testler
Wilson hastalığı
Otoimmün
Kronik
Karaciğer kanseri