Karaciğer Fonksiyon Testleri

Karaciğer paneli karaciğer hasarını belirlemek üzere özellikle karaciğeri olumsuz etkileyebilen bir ilaç alan veya karaciğer hastalığı olan kişide tarama testi olarak kullanılabilir. Rutin tarama için bir karaciğer paneli yerine bir  Kapsamlı Metabolik Paneli (KMP) istenebilir. Bu testler grubu karaciğer panelinin çoğunu içeren testlerle birlikte vücudun diğer organları ve sistemlerini değerlendiren ilave testleri de içermektedir.

Kişide olası karaciğer fonksiyon bozukluğuna işaret eden belirtiler varsa, bilinen bir rahatsızlık veya karaciğer hastalığı için takip edilmekte veya tedavi görmekteyse karaciğer hastalığını saptamaya yardımcı olmak için bir karaciğer paneli veya bir veya birden fazla sayıda bileşeninin test sonuçlarından yararlanılabilir. Örneğin, sarılıklı bir yenidoğanı değerlendirmek ve takip için bilirubin testi istenebilir.

Karaciğer fonksiyon testleri arasında anormal sonuçlu testler, değerlerdeki azalma veya yükselmenin sebat edip etmediğini anlamak üzere tekrar edilebilir ve/veya karaciğer fonksiyon bozukluğunun nedenini belirlemek için ilave testlerin gerekliliğini belirtir.

Bu grup testler karaciğer  fonksiyonunu ve karaciğer hastalığı olanlarda tedavinin etkinliğini izlemek için istenebilir.

Karaciğer fonksiyon bozukluğu riski altında olan kişiler için bir karaciğer paneli veya bir veya birden fazla bileşeninin test edilmesi istenebilir.

Bazı örnekler:

• Hepatit virüslerine maruz kaldığı bilinen veya böyle bir olasılık taşıyan kişiler
• Aşırı alkol içenler
• Ailesinde Karaciğer hastalığı öyküsü olan kişiler
• Ara sıra karaciğere zarar verebilen ilaçları alan kişiler

Bazıları aşağıda belirtilen karaciğer hastalığı belirtileri ve bulguları olan kişiler için karaciğer fonksiyon testleri istenebilir:

• Güçsüzlük, yorgunluk
• İştahsızlık
• Bulantı, kusma
• Karında şişkinlik ve/veya ağrı
• Sarılık
• Koyu renkli idrar, açık renkli dışkı
• Kaşıntı (pruritus)

Genellikle tanı koymak için karaciğer paneli bir kez kullanılmaz. Bir hastalık kalıbının mevcut olup olmadığını veya karaciğer bozukluğunun nedenini belirlemek için sıklıkla birkaç gün veya hafta karaciğer fonksiyon testleri istenecektir.

Karaciğer hastalığı saptandığında karaciğer paneli veya içeriğindeki bir veya birkaç test iel düzenli aralıklarla hasta izlenebilir. Karaciğer bozukluğu olanlarda tedavinin etkinliğini takip için düzenli aralıklarla bir karaciğer paneli istenir.

Karaciğer paneli test sonuçları belli bir hastalık için tanısal değer taşımaz, karaciğerle ilgili bir sorun oluştuğunu gösterir. Hastalık belirtileri veya tanımlanabilen risk faktörleri olmayan bir kişide anormal karaciğer testi geçici karaciğer hasarını veya iskelet kasları, pankreas veya kalp gibi vücudun başka yerlerinde olan olayları gösterebilir. Ayrıca, anormal test sonuçları karaciğer hastalığının erken evresini, ileri testler ve/veya belli aralıklarla hastalık takibine işaret edebilir.

Karaciğer fonksiyon testlerinin sonuçları genellikle birlikte değerlendirilir. Birkaç gün veya hafta bakılan testlerin sonuçları bir hastalık kalıbının mevcut olup olmadığını belirlemek için sıklıkla birlikte değerlendirilir. Her kişi tipik olarak zamanla değişecek özgün test sonuçlarına sahip olacaktır. Doktor altta yatan bozukluk hakkında ipuçları elde etmek için karaciğer test sonuçları kombinasyonunu değerlendirir. Sıklıkla karaciğer hasarı ve/veya hastalığının nedenini belirlemek için ileri testler gerekmektedir.

Bu tablo belli karaciğer bozukluğu veya hastalığı tiplerinde görülebilen sonuçların bazı kombinasyonlarına ilişkin  örnekleri göstermektedir.

Kişi karaciğerini olumsuz etkileyebilen ilaçlar alıyorsa, anormal test sonuçları dozaj veya ilaç seçimini yeniden değerlendirme gerekliliğine işaret edebilir. Karaciğer hastası takip altındaysa doktor, karaciğer fonksiyonlarının kötüleştiği veya iyileştiğini anlamak için karaciğer fonksiyon testlerini birlikte değerlendirecektir. Örneğin, giderek normal değerlerden uzaklaşan bilirubin, albumin ve/veya PT düzeyleri karaciğer fonksiyonlarında kötüleşmeye işaret edebilirken bu testlerin sonuçlarının değişmemesi veya düzelmesi karaciğer fonksiyonlarının korunduğu veya iyileştiğini gösterebilir.

Bireysel testler:

Alanin aminotransferaz (ALT)
Akut hepatitte sıklıkla ALT çok yüksek düzeylerdedir. Kronik hepatitte orta derecede artışlar görülebilir. Safra kanalları tıkanmış kişilerde, siroz ve karaciğer kanseri olanlar normale yakın veya yalnızca orta derecede yükselmiş ALT konsantrasyonlarına sahip olabilir.

Alkalen fosfataz (ALP)
Tıkalı safra kanalları, karaciğer kanseri ve yine kemik hastalığında ALP önemli derecede yükselebilir.

Aspartat aminotransferaz (AST)
Akut hepatitte sıklıkla AST düzeylerinin çok yüksek olduğu görülmektedir. Kronik hepatitte AST normal veya orta derecede yükselmiş olabilir. Safra kanalları tıkanıklığı, siroz ve karaciğer kanseri hastalarında AST düzeyleri orta derecede artabilir veya normale yakın olabilir. Karaciğer hasarı alkole bağlıysa AST sıklıkla ALT’ye göre çok fazla yükselir (birkaç başka karaciğer hastalığında da görülen bir hastalık kalıbı).  Kalp krizleri ve kas yaralanmalarında da AST yükselir..

Bilirubin
Bilirubinin çok fazla üretildiği; daha düşük oranda atıldığı safra kanalı tıkanmalarında veya bilirubin metabolizmasına ilişkin sorunların varlığında kanda bilirubin düzeyi yükselir. Yenidoğanlarda tipik olarak 1-3 günlükken bilirubin düzeylerinde yükselme görmek olağandışı bir durum değildir.

Albumin
Karaciğer hastalığında sıklıkla normal olmasına rağmen bazen azalan üretime bağlı olarak azalabilir.

Total Protein
Karaciğer hastalığında total protein tipik olarak normaldir.

Gama-glutamil transferaz (GGT)
Yükselmiş ALP düzeyinin nedenini belirlemek için  GGT testinden yararlanılabilir. Safra kanalı ve karaciğer hastalığında hem ALP hem de GGT yükselmesine rağmen kemik hastalığında yalnızca ALP artacaktır. Alkol tüketimi ve konjestif kalp yetmezliği gibi hastalıklarda da GGT düzeylerinin yüksek olduğu  görülür.

Laktat Dehidrogenaz (LDH)
Doku hasarının spesifik olmayan bir belirtecidir. Karaciğer hastalığında ve yine birçok başka hastalıkta yükselebilmektedir.

Protrombin Zamanı (PT)
Karaciğer hastalığında, K vitamini eksikliğinde ve pıhtılaşma faktörü eksikliklerinde uzamış veya artmış PT görülebilir.

Karaciğer hastalığına  tanı koyma amacıyla doktor karaciğer paneli test sonuçlarını değerlendirecek, hepatit testleri gibi takip testleri isteyecek, tanıyı doğrulamak ve karaciğer hasarının boyutunu belirlemek için bir karaciğer biyopsisi ve/veya görüntüleme taramaları isteyebilecektir.

Elden alınan birçok ilaç, bitkisel veya diyetsel katkılar karaciğeri olumsuz etkileme potansiyeline sahiptir. Örneğin, zehirli mantarlar gibi toksinler, aşırı asetaminofen kullanımı, asetaminofen ve alkol kombinasyonu ağır karaciğer hasarına neden olabilir.