Katekolaminler, Plazma ve İdrar

Katekolamin testleri olarak belirti veren hastalarda  feokromositomaları saptamak ve dışlamaya yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Feokromositoma saptandığı ve çıkartıldığında  tedavinin etkinliğini ve nüksleri izlemeye yardımcı olmak için de bu testler istenebilmektedir. Plazma testi en çok inatçı hipertansiyon olgusunda veya hasta halen hipertansiyon atağı geçirirken yararlı olmaktadır.Bunun nedeni hormonların kanda sabit durmaması, vücut tarafından kullanılması, metabolize edilmesi ve/veya atılmasıdır. İdrar katekolamin testi 24 saatte salınan toplam katekolamin miktarını ölçmektedir. Bu süre sırasında hormon düzeyleri önemli derecede değiştiğinden idrar testi, kan testiyle gözden kaçan aşırı üretimi saptayabilmektedir. Aşırı miktarlarda katekolaminler ve metabolitlerini belirlemek için plazma ve idrar testleri birlikte veya tek tek istenebilmektedir.

Bu testler ilaçlar, besinler ve streslerden olumsuz etkilendiğinden belli bir sayıda yalancı pozitif sonuçlar oluşacaktır. Bu nedenle toplum genelinin taranması için katekolamin testi önerilmemektedir. Doktorlar hastaların stresleri ve diyetlerini değerlendirerek  sıklıkla pozitif sonucun nedenini araştıracak, etkileri değiştirmeye veya minimal düzeye indirmeye çalışacak ve daha sonra testi tekrarlayarak başlangıçtaki bulguları doğrulayacaktır.

Belirtileri olmayan bir asemptomatik kişide başka bir amaçla yapılan tarama sırasında böbrek üstü bezi veya nöroendokrin tümör saptandığında veya hastanın öz ve soygeçmişinde güçlü feokromositoma  kanıtları varsa ara sıra bu testler istenebilir.

Doktor, hastanın ya feokromositoması olduğundan kuşkulandığında veya bu olasılığı dışlamak istediğinde bu testi isteyebilir. Hastada baş ağrıları, terleme, ateş basması ve hızlı kalp atımları gibi belirtilerle birlikte kalıcı veya yinelenen hipertansiyon varlığında doktor bu testi isteyebilir. Klasik tedavilere dirençli feokromositoma hastaları gibi tedaviye yanıt vermeyen hastada da bu test istenebilir.

Tesadüfen bir böbrek üstü bezi tümörü saptandığında veya hastanın ailesinde feokromositoma olguları varsa ara sıra bu test istenebilir. Hasta daha önce feokromositoma için tedavi edilmişse bir takip testi olarak kullanılabilir.

.

Katekolamin testi birçok dış etkiye duyarlı olduğu ve feokromositomalar seyrek görüldüğü için doktor, bu testle gerçek pozitiflerden çok daha fazla sayıda yalancı pozitif sonuçlar görebilir. Belirtileri olan hastanın kan ve/veya idrarında bol miktarda katekolaminler varsa ileri araştırmalara gerek vardır. Ciddi rahatsızlıklar ve stresler katekolamin düzeylerinde geçici olarak orta-büyük ölçekli artışlara neden olabilmektedir. Doktorlar hastayı fizik kondisyon, duygusal durum, ilaç tedavileri ve diyetle birlikte bir bütün olarak değerlendirmelidir. Olumsuz etkileyen maddeler ve/veya rahatsızlıklar saptanıp  giderildiğinde doktor sıklıkla hastayı yeniden test ederek katekolaminlerin hâlâ yüksek düzeylerde olup olmadığını belirleyecektir. Doktor bulguları ve tümörü (tümörleri) bulmaya yardımcı olmak için MRG gibi görüntüleme testlerini doğrulamaya yardımcı olma amacıyla kan ve/veya idrar metanefrin testini isteyebilir.

Daha önce feokromositoma geçirmiş hastada düzeyler yükselirse, olasılıkla ya tedavi tam olarak etkili olmamış veya tümör nüksetmektedir.

Hem plazma hem de idrar katekolamin konsantrasyonları normalse o hastanın feokromositomalı olması mümkün değildir. Feokromositomalar mutlaka sabit hızda katekolaminler salgılamaz. Hasta yakın zamanda hipertansiyon krizi geçirmemişse, feokromositoma mevcut olsa bile plazma ve idrar katekolaminleri normal veya normale yakın düzeylerde olabilir.

Plazma ve idrar katekolamin testleri feokromositomaların saptanması ve tanı konmasına yardımcı olabilirse de, doktora tümörün nerede olduğu, birden fazla sayıda tümör olup olmadığı, tümörün iyi huylu (çoğu iyi huylu olmasına rağmen) olup olmadığını söyleyemez. Üretilen katekolaminlerin miktarı mutlaka tümörün büyüklüğüyle orantılı olmaz. Bu üretim tümör dokusunun fiziksel özelliğidir. Üretilen katekolaminlerin toplam miktarı, tümörün büyüdükçe artma eğilimi gösterecektir.

Katekolamin testlerine çeşitli ilaçlar müdahale edebilmektedir. Reçetelendirilmiş herhangi bir ilacı kesmeden önce doktorunuzla konuşmanız çok önemlidir. Olumsuz etkileyen maddeler ve ilaç tedavilerini tanımlamak hangisinin güvenle kesileceği ve sağlığınız için hangisine devam etmeniz gerektiği  konusunda doktorunuz sizinle birlikte çalışacaktır. Katekolamin testlerine müdahale edebilen maddelerden bir bölümü: asetaminofen, aminofilin, amfetaminler, iştah baskılayıcıları, kahve, çay, başka kafein cinsleri, kloral hidrat, klonidin, deksametazon, diüretikler, adrenalin,etanol (alkol) , insülin,imipramin, lityum, metildopa (Aldomet), MAO (monoamino oksidaz ) inhibitörleri, nikotin, nitrogliserin, burun damlaları, propafenon ( (Rythmol), rezerpin, salisilatlar, teofilin, tetrasiklin, trisiklik antidepresanlar ve vazodilatörler. Bu ilaçların katekolamin sonuçları üzerine etkileri hastadan hastaya farklı olacağı gibi sıklıkla öngörülemez.

Yoktur. Olumsuz faktörler saptanabilir ve ortadan kaldırılabilirse de, önlenemez. Olguların çoğunda tümör iyi huylu olduğundan bir kez çıkartıldığında yeniden nüksetmeyecektir.