Diğer adları
Kemik İliği
Kemik İliği Testi
Resmi adı
Kemik İliği Aspirasyonu; Kemik İliği Biyopsisi
Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 9 Kasım 2017.
Bir Bakışta
Niçin Testi Yaptıracaksınız?

Kemik iliğinde bulunan kan hücrelerinin tipi, miktarı ve olgunlaşma düzeylerini, kemik iliğinin bağsı yapısını değerlendirmek ve bazen daha spesifik testler için kemik iliği numunesi toplamak için bu test yapılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?

Hasta belirgin bir nedeni olmadan anemik ise ve/veya kan hücresi üretimini etkileyebilen bir rahatsızlığı veya kanseri varsa, özellikle bağışıklık sisteminiz baskılanmışsa doktorunuz nedeni bilinmeyen ateşli durumu araştırmak için bu testi isteyebilir

Gerekli Numune Nedir?

Esasen kalça kemiğinden (pelvis), bazen erişkinlerde göğüs kemiğinden (sternum) veya bebeklerde kaval kemiğinden (tibia) alınan bir kemik iliği numunesi kullanılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?

Hayır. Test için hazırlık yapmak gerekmemektedir.

 

Ne test edilmektedir?

Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi kemik iliğinden numune almak ve değerlendirmek için kullanılan girişimlerdir. Kemik iliği vücudun geniş kemiklerinde bulunan yumuşak yağlı dokudur. Sıvıyla dolu bağsı ağdokudan ibaret bal peteğine veya süngere benzer bir yapıya sahiptir. Bu sıvı kök hücreleri, olgunlaşma sürecinin değişik evrelerindeki kan hücreleri, hücre üretimi için gerekli demir, B12 vitamini ve folat gibi “hammaddeleri” içerir. Kemik iliği aspiratları hücrelerin ayrı ayrı incelenebildiği sıvı numuneleri toplar. Biyopsi kemik iliğini koruyan doku özünden silindir şeklinde numune alır. Biyopsi kemik iliği hücrelerinin birbirleri ve genelde hücresel yapıyla ilişkilerini, kemik iliği hücrelerinin yağa ve numunede mevcut diğer bileşenlere oranını gösterir.

Kemik iliğinde gerektiğinde eritrositler (RBC), trombositler ve beş farklı tipte lökosit (WBC) yapılır. Herhangi bir anda üretilmekte olan hücre sayısı ve tipi hücrelerin kulllanımı, kaybı ve eski hücrelerin sürekli yerine konmasına bağlıdır. Örneğin, vücudun her yanına oksijen taşıyan eritrositlerin yaşam süresi yaklaşık 120 gündür. Kemik iliği eritrosit üretimini dolaşımdan atılan eski eritrositleri yedekleyecek hıza ayarlar ve kanda göreceli olarak sabit sayıda tutar. Kemik iliği, kişinin eritrositleri kanama veya hemoliz durumunda azaldığında eritrosit yapımını hızlandırır. Kan dolaşımında yeterli sayıda eritrosit oluşana veya kemik iliği üretim kapasitesine ulaşana kadar üretimde artış devam eder. Gereksinme bu kapasiteye ulaşırsa kemik iliği bu duruma ayak uydurmaya çalıştığından dolaşıma artan sayıda retikülosit (olgunlaşmamış eritrositler) salınacaktır. Gereksinme kapasiteyi aşarsa kan dolaşımındaki eritrosit sayısı azalacak, hastanın anemisi, kanda oksijenin azalmasına bağlı olarak deride solgunluk, bitkinlik ve nefes darlığı gibi belirtilerle birlikte giderek ağırlaşacaktır.

Çeşitli kemik iliği bozuklukları, lösemi gibi kanserler, vitamin ve mineral eksiklikleri, kalıtsal hastalıklar, kemik iliğinin farklı kan hücresi tiplerinin yeterli sayıda üretilme ve dolaşıma salınma yetisini etkileyebilen aplastik anemi gibi hastalıklar mevcuttur. Bu hastalıklar oluşturulan hücrelerin toplam sayısını, bu hücrelerin oranını ve/veya işlevlerini etkileyebilmektedir. Kemik iliği bozukluklarının bir bölümü bir veya daha fazla sayıda hücre tipinin eksikliğine, diğerleri ise spesifik tipte hücre veya bir hücrenin- düzensiz çoğalan tek bir hücre- spesifik bir klonunun eksikliğine yol açabilmektedir.

Örneğin, lösemi kan hücrelerinin kanseridir. Diğer hücrelerin aleyhine bir lökosit türünün aşırı çoğalması sonucu oluşmaktadır. Sonuçta, kan dolaşımına aşırı miktarlarda anormal olgunlaşmamış lökositlerin salımına yol açabilmektedir. Bu lökositler diğer lökosit tiplerinin aksine enfeksiyonla savaşmaz ve hastayı hastalığa karşı daha fazla korumasız bırakır. Lösemik lökositler kemik iliğinde eritrositlere göre daha fazla kalabalıklaştığında hasta anemik hale gelir. Üretilen trombosit sayısını azalttıklarında hastayı aşırı morarmalar ve kanamaya karşı savunmasız bırakırlar. B vitamini ve folat veya demir eksikliği gibi durumlar küçük veya anormal şekilli eritrositlerin oluşumuna ve spesifik anemi tiplerine yol açmaktadır. Başka bir bozukluk olan miyelofibroz kemik iliğinde bulunan bağsı (fibroz) dokunun aşırı çoğalarak hücreleri baskılaması, eritrositlerin şeklinde ve hücre sayılarında değişikliklere yol açmasıyla karakterizedir.

Bir “test” olarak kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi hem kemik iliği numunelerinin toplanmasını hem de mikroskop altında değerlendirilmesini içermektedir. Uzmanlar, bir patolog ve/veya hematolog mikroskop altında boyalı kemik iliği numunelerini-biyopsi veya aspirasyon sıvısından alınan bağsı (fibröz) örgü ve sıvı- inceler. Mevcut her bir hücre tipinin sayısı, büyüklüğü ve şekliyle birlikte olgunlaşmış ve olgunlaşmamış hücrelerin oranlarını incelenir. Lösemi mevcutsa veya başka bir kanser kemik iliğine yayılmışsa bu incelemeyle tanı konabilir, hastalığın tipi ve şiddet derecesi (evresi) belirlenebilir.

Doktorunuz hangi hastalıktan (hastalıklardan) kuşkulandığına göre kemik iliği numuneleri üzerinde ilave testler uygulanabilir. “Nedeni bilinmeyen ateşe.” yol açabilen virüs, bakteri veya mantar enfeksiyonlarını araştırmak için kültürler yapılabilir. Bu işlemler yalnızca hangi lösemi türünün var olduğunu göstermek için özel boyaların kullanılması veya antijenik belirteçlerin (immünofenotip) belirlenmesinden ibarettir. Kemik iliğinde aşırı miktarda demir depolanmasını araştırmak için özel boyalar da kullanılabilir. Bazen kromozom anormalliklerini saptamak için testler yapılması istenir.

Test için numune nasıl toplanır?

Kemik iliği aspirasyon ve/veya biyopsisi doktorunuz veya başka bir eğitimli uzman tarafından uygulanır. Her iki numune tipi kalça kemiğinden alınabilir. Kemik iliği aspiratları bazen yetişkinlerin göğüs kemiği (sternum), bebeklerde kaval kemiğinden (tibiadan) alınabilir.

En çok kalça kemiğinin arkasındaki iliyak kristadan (üst çıkıntı) numune alınır. İşlemden önce hastanın kan basıncı ve vücut ısısı normal sınırlarda olduğundan emin olduktan sonra ölçülür ve değerlendirilir. Bazı hastalara hafif bir sedatif verilir. Hastaya daha sonra numune alınması için karnı üstüne veya yan yatması söylenir. Vücudunun alt bölümü kumaş örtüyle örtülerek yalnızca çevre alan ortaya konur.

Kullanılan bölge iyot gibi bir antiseptikle temizlendikten sonra lokal anestezik madde enjekte edilir. O bölge uyuştuğunda doktor deriden bir iğne sokarak kemik içine ilerletir. Aspirasyon için doktor iğneye bir şırınga takar ve pistonu geri çeker. Bu işlem bir vakum yaratır ve şırınga içine bir miktar kemik iliği çekilir. Kemik iliği biyopsisi için doktor kemik iliğinden bir doku parçası (silindir şeklinde bir numune) alınmasına olanak tanıyan özel bir iğne kullanır.

Hastanın derisi uyuşturulmuş olsa bile bu işlemler sırasında hasta kısa süreli, ancak rahatsız edici çekme ve/veya itme hissedebilir. İğne çekildikten sonra o bögeye steril bandaj konup bası uygulanır. Daha sonra hastaya genellikle kan basıncı, kalp hızı ve beden ısısı normal olana kadar sakince yatması, numune alınan yerin yaklaşık 48 saat kuru ve kapalı halde tutulması gerektiği anlatılmalıdır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?

Test için hazırlık yapmak gerekmemektedir.

Daha fazlası için
See Less
Sık Sorulan Sorular
  • Nasıl kullanılır?

    Kemik iliği biyopsisi ve aspirasyon işlemi, kan hücresi üretim durumu hakkında bilgiler sağlamaktadır. Rutin olarak istenmemektedir. Gerçekten insanların büyük bir çoğunluğu hiçbir zaman bu testten geçmeyecektir. Kan hücresi üretiminin değerlendirmesine, lösemiye ve kemik iliği bozukluğunun tanısını koymaya, kemik iliğine yayılmış çeşitli kanser tiplerinin evrelendirmesine, ağır anemide azalmış eritrosit yapımı, artmış eritrosit kaybı, anormal eritrosit üretimi ve/veya vitamin veya mineral eksikliği veya aşırılığına mı bağlı olduğunun belirlenmesine yardımcı olmak için kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi istenebilir. Kemik iliğini etkileyen rahatsızlıklar, hücrelerin sayısı, karışım ve olgunlaşmasını ve bağsı (fibröz) yapıyı etkileyebilmektedir.

    Hastada nedeni bilinmeyen ateş varlığında mantarlar, bakteriler veya mikobakteriler (tüberküloza neden olan) gibi mikroorganizmaları belirlemek için bir kemik iliği numunesi değerlendiirlebilir ve kültürü yapılabilir. Hastada bir kromozom anormalliği ve /veya kemik iliğinde demirin birikmesine neden olabilien demir depolanmasıyla ilişkili bir bozukluk olduğundan kuşkulanıldığında da ilave kemik iliği testi istenebilir.

    Birey kanser tedavisi gördüğünde tedaviye yanıtı değerlendirmek, baskılanmış kemik iliği fonksiyonunu normale dönmeye başlayıp başlamadığını belirlemek için bir kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi istenebilir.

    Kemik iliği aspirasyonu /biyopsisiyle birlikte sıklıkla tam kan sayımı (TKS) ve retikülosit sayımı istenir. Kemik iliğinde hücre üretiminin değerlendirilmesine yardımcı olmak ve o anda kandaki hücre sayısıyla karşılaştırmak için bu sonuçlardan yararlanılır.

  • Ne zaman istenir?

    Aşağıdaki hastalıklardan birinden kuşkulanıldığında tanısal bir prosedür olarak kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi istenebilir:

    Kanserleri evrelendirirken istenebilir. Evrelendirme, kanserin ne kadar uzağa yayıldığı ve hangi organların tutulduğunun dikkatle incelenmesi ve sınıflandırmasıdır. Bu kanserler aşağıdakileri içerebilir:

    • Hodgkin ve Hodgkin-dışı lenfomalar
    • Küçük hücreli akciğer karsinomu (artık sıklıkla uygulanmıyor))

    Bazı olgularda kültür yapmak için istenebilir:

    • HIV/AIDS’de veya başka bağışıklık sistemi risk altındaki hastalarda
    • Bruselloz veya Tifo Ateşi gibi bulaşıcı hastalıkları olduğundan kuşkulanılan hastalarda

    Kanser tedavisi gören hastada kemik iliği işlevlerinin baskılanıp baskılanmadığı ve baskılanmışsa işlevleri geri döndüğü zaman belli aralarla kemik iliği biyopsisi ve aspirasyonu istenebilir.

  • Test sonucu ne anlama gelir?

    Kemik iliği biyopsisi ve aspirasyonuyla doktorunuz, bulunan hücrelerin normal şekil ve miktarlarda olup olmadığını, mevcut hücrelerin orada olmaması gereken hücrelerden olup olmadıklarını ve nelerin eksik olduğunu belirlemektedir.

    Kemik iliği numunelerini değerlendiren patolog veya hematoloğun eğitim ve uzmanlık derecesi kemik iliği ipuçlarını sınıflandırmasına ve kemik iliği içinde olan biteni belirlemesine olanak tanır. Olguların çoğunda bu bilgiler bir tanıyı doğrulayabildiği veya dışlayabildiği gibi ileri araştırma gerekliliğine de işaret edebilir. Örneğin, kanda eritrositlerin (RBC’ler) sayısında azalma, retikülositlerin sayısında artış olduğu halde eritrosit yapımının normal, ancak sayılarının artmış olduğu görünüyorsa, doktor kemik iliğinde eritrosit üretiminin, eritrosit talebini karşılamak için uygun biçimde artmış olduğunu bilir. Yine de doktor bu talebin nedenini bilmemektedir. Bazen mide-bağırsak yolundaki kanamalarda oluşabildiği gibi eritrosit kaybı veya yapay kalp kapakçığında oluştuğu gibi akut veya kronik eritrosit yıkımına bağlı olabilmektedir.

    Az sayıda eritrositi olan ve retikülositlerinde hiçbir artış olmayan hastada kemik iliğinde eritrosit yapımının baskılandığı aplastik anemi olabilir. Kemik iliğinin değerlendirilmesi bu durumu doğrulayabilirse de mutlaka doktora nedenin, kemik iliği bozukluğu, radyasyon, belli bazı kimyasal maddelere maruz kalma, kanser, kanser tedavisi veya bir tüberküloz enfeksiyonuna bağlı olup olmadığını söyleyemez.

    Anormal hücrelerin varlığı, spesifik kanserler veya Gaucher hastalığında bulunan Gaucher hücresi veya Niemann-Pick hastalığında saptanan lipitle dolu köpüksü Niemann-Pick hücresi gibi anormal hücrelerin karakteristik belirtisi olabilir.

    Kemik iliğinde multipl miyelomda olduğu gibi hücre kitleleri ve hücre üretimini destekleyen bağsı yapıda değişiklikler veya artışlar oluşabilir.

    Doktorunuz, kemik iliği değerlendirmesinden elde ettiği bilgileri klinik muayene, kan testleri, görüntüleme taramaları ve radyografiler gibi diğer çeşitli tetkiklerden gelen bilgilerle birleştirerek tanıya varır. Bu yaklaşım basit bir süreç veya karmaşık bir tanısal bilmece haline dönüşebilir. Hastalar kemik iliği biyopsisi ve/veya aspirasyonu öncesi ve sonrasında doktorlarıyla konuşarak, kuşkularını ileterek, değerlendirmeden ne gibi bilgiler elde etmeyi umduğunu ve ne gibi izlem testlerinin gerekli olabildiğini sorarak bu sürece katılmalıdır.

  • Bilmem gereken başka bir şey var mı?

    Nadiren kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi komplikasyonlara neden olmakla birlikte bazı hastalarda numunenin alındığı bölgede aşırı kanamalar oluşabilmekte veya enfeksiyon gelişebilmektedir. Hastalar işlemden önce doktora mevcut alerjileri, almakta oldukları ilaçlar ve takviyeler hakkında bilgi vermeli, işlem yerinde kalıcı veya yayılan kızarıklık veya kanama, ateş veya giderek artan ağrı olduğunda hemen doktorlarıyla temasa geçmelidir.

  • Kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi için uyutulacak mıyım?

    Genellikle gerekli değildir. Ancak işlemden önce bir yatıştırıcı verilebilir

  • Kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi bağış için kemik iliği alınması arasında fark var mıdır?

    Numune alma süreci benzerlik göstermesine karşın kemik iliği vericisi kemik iliği bağışı yapmadan önce sağlıklı ve bağışladığı kemik iliği numunesinin alıcınınkiyle uyuşacağından emin olmak için fiziksel muayenesi yapılır ve kan testlerinden geçer. Steril koşullar altında daha büyük miktarda kemik iliğinin elde edilmesi gerektiğinden vericiye genellikle numune alınırken genel anestezi verilir. Numune daha sonra işlenir, filtre edilir ve bir toplardamar içinden alıcıya verilir. Vericinin numunesi içindeki kök hücreleri kan dolaşımı yoluyla kemik iliğine gider ve her şey iyi giderse eritrositleri, lökositleri ve trombositleri üretmeye başlarlar.

Daha fazlası için Sık Sorulan Sorular See Less Sık Sorulan Sorular
Kaynakça

En son gözden geçirmede kullanılan kaynaklar

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (© 2007). Mosby’s Diagnostic and Laboratory Test Reference 8th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO. Pp 183-188.

Corinne Goldberg, C. et. al (2008 April 7, Updated). Bone Marrow Aspiration and Biopsy. eMedicine [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/207575-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed on 1/4/09.

Dugdale, D., Updated (2008 July 11, Updated). Bone marrow aspiration. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003658.htm. Accessed on 1/4/09.

Dugdale, D., Updated (2008 July 11, Updated). Bone marrow biopsy. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003934.htm. Accessed on 1/4/09.

Mayo Clinic Staff (2007 November 15). Bone marrow biopsy and aspiration. MayoClinic.com [On-line information]. Available online at http://www.mayoclinic.com/health/bone-marrow-biopsy/MY00305 through http://www.mayoclinic.com. Accessed on 1/4/09.

Riley, R. et. al An Illustrated Guide to Performing the Bone Marrow Aspiration and Biopsy. Virginia Commonwealth University Department of Pathology [On-line information]. PDF available for download at http://www.pathology.vcu.edu/education/lymph/How%20to%20Marrow.pdf through http://www.pathology.vcu.edu. Accessed on 1/4/09.

Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber’s Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition]. Pp 1163.

Daha önceki gözden geçirmede kullanılan kaynaklar

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby’s Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.

Nanda, R. (2005 February 3, Updated). Bone marrow aspiration. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003658.htm.

Vergidis, D. (2004 June 28). Bone Marrow Aspiration and Biopsy. EMedicine [On-line information]. Available online at http://www.emedicine.com/med/topic2971.htm#section~procedure through http://www.emedicine.com.

Nanda, R. (2005 February 1, Updated). Bone marrow biopsy. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003934.htm.

(©1999-2003). Bone marrow aspiration and biopsy. Dr. Joseph F. Smith Medical Library [On-line information]. Available online at http://chclibrary.org/micromed/00040370.html through http://chclibrary.org.

Falck, T. (© 2003). Bone Marrow Biopsy. Emedicine Consumer Health [On-line information]. Available online at http://www.emedicinehealth.com/articles/4945-1.asp# through http://www.emedicinehealth.com.

(© 1995-2005). Bone Marrow Examination. Merck Manual Second Home Edition [On-line information]. Available online at http://www.merck.com/mmhe/sec14/ch170/ch170c.html?qt=%22bone%20marrow%22&alt=sh#fg170_1 through http://www.merck.com.

(© 1995-2005). Stem Cell Transplantation. Merck Manual Second Home Edition [On-line information]. Available online at http://www.merck.com/mmhe/print/sec16/ch187/ch187h.html through http://www.merck.com.

Sondheimer, N. (2005 April 20). Bone Marrow Aspiration And Biopsy. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/print/ency/article/003935.htm.

(April 2002). Bone and Marrow Stem Cell Transplantation: Leukemia, Lymphoma, and Myeloma. The Leukemia and Lymphoma Society [On-line information]. PDF available for download at http://www.leukemia-lymphoma.org/attachments/National/br_1018986496.pdf through http://www.leukemia-lymphoma.org.

Daha fazlası için
See Less