Potasyum

Rutin fizik muayenenin bir bölümü olarak elektrolitlerle birlikte sıklıkla potasyum testleri de istenmektedir. Çok yüksek (hiperkalemi) veya çok düşük (hipokalemi) konsantrasyonlarını belirlemek için bu test yapılır. Hiperkaleminin en sık görülen nedeni böbrek hastalığıdır.Ancak birçok ilaç vücuttan potasyum atımını azaltarak hiperkalemiye yol açabilmektedir. İshal veya kusmanız varsa veya aşırı terliyorsanız hipokalemi oluşabilir. Potasyum böbreklerden idrar yoluyla atılır. Nadiren besinlerle yeterince potasyum almadığınız için potasyum düzeyleri düşebilir.

Böbreklerinizden idrar yoluyla potasyum kaybına  neden olabilen ilaçları (hipokalemiye neden olan ilaçlardan özellikle diüretikleri izlemek için) düzenli aralıklarla potasyum düzeylerinin ölçümü istenebilir. Anormal potasyum düzeyleriyle ilişkilendirilebilen akut veya kronik böbrek yetmezliği gibi bir rahatsızlık veya hastalığınız varsa potasyum düzeyleriniz takip edilebilir.

Ciddi bir rahatsızlık için incelenen hastaların çoğunda rutin olarak serum veya  plazma  potasyum düzeyleri ölçülür.  Potasyum kalbin işlevleri için çok önemli olduğundan, özellikle diüretikler, kan basıncı veya kalp ilaçları alanlarda  rutin değerlendirmeler sırasında (diğer elektrolitlerle birlikte) potasyum analizleri de istenir. Doktor yüksek kan basıncı (hipertansiyon)  ve böbrek hastalığı tanısı koyar ve ilişkin değerlendirmeleri yaparken veya diyaliz, diüretik tedavisi veya damar içi yolla tedavi  (intravenöz tedavi) alırken potasyum testlerini de ister.

Yüksek potasyum düzeyleri hiperkalemiyi gösterir. Yüksek düzeyler aşağıdaki rahatsızlıklara işaret edebilir:

• akut veya kronik böbrek yetmezliği
• Addison hastalığı  
• hipoaldosteronizm (bkz Aldosteron)
• doku yaralanması
• enfeksiyon
• diyabet
• dehidratasyon
• Diyetle aşırı miktarda potasyum alımı (örn: meyveler özellikle potasyumdan zengin olduğundan aşırı meyve veya meyve suyu tüketimi yüksek potasyum düzeylerinin oluşmasına katkıda bulunabilir)
• Damar içi yolla aşırı miktarda potasyum alımı

Bazı ilaçlar hastaların küçük bir yüzdesinde hiperkalemiye neden olabilmektedir. Bunlar arasında steroid yapısında olmayan iltihap giderici ilaçlar (NSAİD); beta blokerler (propanolol ve atenolol gibi), anjiyotensini dönüştürücü enzim inhibitörleri (kaptopril, enalapril ve  lisinopril), potasyum tutucu  diüretikler (triamteren, amilorid ve spironolakton) sayılabilir.

Potasyum düzeylerinin azalması hipokalemiyi gösterir. Azalmış düzeyler aşağıda sıralanan durumlarda görülebilir:

• dehidratasyon
• kusma
• ishal
• hiperaldosteronizm (bkz Aldosteron)
• yetersiz potasyum alımı (nadiren)
• asetaminofen dozaşımının bir komplikasyonu olarak 

Diyabette, insülin alındıktan sonra potasyum düzeyleri düşer. Bu özellikle diyabet kontrol altında değilse görülür. Düşük potasyum düzeyi genellikle “idrar söktürücülerle” (diüretikler) ilişkilidir.  Bu ilaçları alıyorsanız doktorunuz düzenli aralıklarla potasyum düzeyinizi kontrol edecektir.

İlaveten, kortikosteroitler, izoproterenol gibi beta adrenerjik agonistler, klonidin gibi alfa adrenerjik agonistler, gentamisin ve karbenisilin gibi antibiyotikler, mantar ilacı olan amfoterisin B’ de potasyum kaybına neden olabilmektedir.

Sonuçlar hastanın klinik durumuyla uyum göstermediğinde doktorlar yükselmiş potasyum sonuçlarını sorgularlar. Aşağıdaki numune toplama veya işlemlerden geçirmeye ilişkin hatalar potasyum düzeylerini yanıltıcı olarak yükseltebilir.

• Kanınız alınırken yumruğunuzu çok sık açıp kapamanız
• Numuneleri uygun tüp sırasına göre toplamamak. Kanı önce antikoagülanlı (pıhtı engelleyici) daha sonra antikoagülan içermeyen tüp içine çekmek . Bu işlem antikoagülan içermeyen tüpe potasyum bulaşmasına neden olur.
• Numunenin kullanımı ve işlemlerden geçirilmesinde gecikme. Serum veya plazma eritrositlerden santrifüj ile kısa zamanda ayrılmalıdır.
• Uygun olmayan santrifüj
• Kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasına (hemoliz)neden olan her hareket numune içine daha fazla potasyum salımına neden olur (büyük çaplı iğnelerin kullanılması (kanın vakumlu numune toplama tüplerine çok güçlü girişine neden olur), tüpü çok kuvvetli bir şekilde çalkalama, küçük bir iğneden kan çekme, pistonu hızlı çekerek aşırı vakumla kan numunesi alma)
• Ağlama ve aşırı soluma plazma potasyum düzeylerini yükseltebilir veya düşürebilir.

Kan numunenizin nasıl alındığına dair şüphe varsa sonuçları doğrulamak için doktorunuz testin tekrarlanmasını isteyebilir.

Potasyum düzeylerini düşüren ve su tutulumunu önleyen bazı kalp ilaçlarına bağlı idrarla aşırı potasyum kaybı sonucu potasyum düzeyleri düşebilir. Potasyum kaybını karşılamak için doktorlar sıklıkla potasyumdan zengin besinlerin daha fazla tüketilmesini önerirler. Muz, kavun, greyfurt, portakal, domates, patates gibi sebze ve meyvelerler ve etler iyi birer potasyum kaynağıdır.