Suistimal edilen İlaçların Test Edilmesi

Suistimal edilen ilaçların testleri birkaç farklı alanda kullanılabilir:

• Tıbbi tarama
• Yasal veya Adli Tıp Testi
• İşe girmek için ilaç testi
• Sporcu/Atlet testi

Tıbbi Tarama
Suistimal edilen ilaçların tıbbi amaçlı testleri birincil olarak uygun tedavi alabilmesi için kişilerin almış olabileceği ilaçlar veya ilaç kombinasyonlarının belirlenmesine odaklanır. Belli bir kişi üzerine toplu etkisi, o kişinin vücudunun ilaçlara verdiği yanıta, aldığı miktar ve kombinasyona ve ne zaman kullandığına bağlıdır. Örneğin, MDMA başlangıçta düş gördürücü etkilerle ilişkili bir uyarıcı iken vücutta metabolize  ve elimine olduğu için  merkezi sinir sisteminin (MSS) baskılanmasına da neden olmaktadır. Birçok olguda ilaçlar kombine edilmiş ve/veya etanolle (alkol) birlikte alınmıştır  Bu zaman dilimi içinde biri alkol içerse vücutlarında potansiyel olarak tehlikeli bir kombinasyon olarak iki MSS depresanı bulunacaktır.

Tıbbi nedenlerden dolayı ilaç testi uygulanabilenler:

• Acil serviste doktorun ilaçla ilişkili olabilen bulantı, hezeyanlar, panik, paranoya, beden ısısında artış, göğüs ağrısı, solunum yetmezliği, kasılma nöbetleri ve/veya baş ağrıları gibi akut sağlık sorunları  geçirdiğini düşündüğü kişiler:
• Kaza sonrası acil servise getirilmiş, doktorun ilaç (lar) ve/veya alkol alabildiğinden  kuşkulandığı kişi
• Doktorun ilaç(lar) kullanabildiğinden kuşkulandığı genç veya erişkin kişi.
• İlaç kullandığı bilinen ve izlenen kişiler. Bu kişiler yasal veya yasadışı ilaçları kullanıyor olabilir. Genel bir test veya suistimal edilen maddeye spesifik testler uygulanabilir.
• İlaç kötüye kullanım riski altında olduğu düşünülen gebe kadınlar veya belli karakteristik davranışlar gösteren yenidoğanlar

Yasal veya Adli Tıp Testi  
Yasal nedenlerle ilaç testi çeşitli durumlarda birincil olarak yasadışı veya yasaklanmış ilaçların tespitiyle ilgilenilir. Bu tip testler için numune toplama işlemleri  yasal  "gözetim zincirini”  koruma amacıyla sıkıca kontrol edilmekte ve belgelenmektedir. Verici numuneyi, gözetim altında kolayca açılmayan bir kapakla mühürlenmiş ve sıkıca  kapatılmış bir kap içinde sunar. Numune test süreci boyunca spesifik gözetim zinciri protokolüyle izlenir. Numuneyi kullanan ve/veya test eden herkes numune transferi nedenini imzalı belgelerle tasdik eder. Böylece sürecin her aşaması kalıcı olarak belgelenir. Yasa gereği ilaç suistimali tarama testleri aşağıdakileri içerir:

• Mahkemenin gerek duyduğu ilaç testi genellikle yasadışı ilaç kullandığı için suçlanan kişinin rastgele zamanda izlenmesini içerir. Anne ve/veya babanın ilaç kullanımını dışlamak için velayet davalarında bu testler de istenebilir.
• Devletin çocuk koruma hizmetleri yeniden ilaç kullanmaya başlamadığından emin olmak için bazen ilaç sorunu olduğu bilinen anne ve/veya babanın, uzun süreli takibini isteyebilir.
• Alkol veya ilaç kullanımıyla ilişkili olduğundan kuşkulanılan kaza geçiren kişide (kişilerde) yasal gereklilik olarak ilaç testi yapılabilir.
• Adli tıp testleri bir suç araştırması sırasında çeşitli vücut sıvıları ve dokularda çok sayıda ilacı test edebilir. İlaçların bir kaza, ırza geçme, alkollü veya ilaç almışken araç kullanma gibi bir suça katkıda bulunan bir faktör olup olmadığının belirlenmesi amaçlanabilir. Kişinin aşırı dozda ilaç veya ilaca bağlı bir nedenden ölüp ölmediğini belirlemek için de bu testler yapılabilir.
• Sigorta şirketleri başvuranlara ilaç tarama testleri uygulayabilir. Bu testler kokain testini ve tütün yasal bir madde olmasına rağmen nikotin testini de içerebilir.
• Okullar rastgele yapılan ilaç testlerini kombine eden programlar gerçekleştirebilir. Bu programlar yasadışı suistimal edilen ilaçların testleriyle birlikte yarışmalı sporlarda performans artırıcı maddelerin testlerini de içerebilir.

İşe girmek için ilaç testi
İşe girmeden önce rastgele bir zamanda, bir kaza sonrası veya işveren işçisinin yasadışı ilaç kullanmakta olduğuna ilişkin makul kuşkuları varsa ilaç testi yapılabilir. Başlıca suistimal edilen ilaçlarlar test edilir ve her pozitif sonuç başka bir yöntemle doğrulanır. İşe alınma öncesi sıklıkla ilaç testi yapılır.

Yasal veya adli tıp amaçlı ilaç testlerinde olduğu gibi işe alma sırasındaki testlere ilişkin numune toplama ve test prosedürleri de yasal “gözetim zincirine” uyma amacıyla sıklıkla sıkı bir şekilde denetlenip belgelenir. Gözetmen huzurunda işçiden alınan numune (genellikle idrar numunesi) kolay açılmayan mühürlü kapakla kapatılmış bir kap içine konur. Daha sonra test süreci boyunca numune gözetim zinciri protokolüne uyularak numuneyi kullanan ve/veya test eden herkes kaydedilir. Böylece sürecin her aşaması için kalıcı bir kayıt sistemi oluşturulur.

Sporcu/Atlet  Taraması
Yarışmacı atletlerde konvansiyonel testler uygulanırken birincil olarak doping ilaçlarına  ve/veya kas büyümesini ve/veya gücü ve dayanıklılığını iyileştirmeyi  teşvik etmek için alınan katkı maddelerine odaklanılır. Yerel düzeyde sportif etkinlik testleri kısıtlı sayıda olabilirken ulusal ve uluslararası düzeyde yüksek derecede organize testler gerçekleştirilmektedir.

WADA ( World Anti-Doping Agency [Dünya Antidoping Ajansı]), sporcuların ulusal, uluslararası ve Olimpik düzeyde ilaç kullanımını izlemek için işbirliği yapmaktadır. WADA, her sportif etkinlik ve ülke için değişmez ilaç testi kuralları ve yaptırımlarını belirleyen yazılı bir koda ve yasaklanmış maddeleri içeren uzun bir listeye sahiptir. Atletler testler sırasında vücutlarında bulunan her yasaklanmış maddeden sorumludur. Test edilen bileşiklerin çoğunun herhangi bir miktarı, kafein gibi maddelerin ise yüksek miktarları pozitif olarak kabul edilir. Anabolik steroitler (testosteron) ve  eritropoietin, büyüme hormonu ve insüline benzer büyüme faktörü-1 gibi peptit yapısındaki hormonlar yasaklanmış olmasına rağmen bu maddeler vücut tarafından üretildikleri için ölçümleri zordur. Test yöntemleri katkı olarak verilen bileşiklerle  endojen (atletin vücudu tarafından üretilen) maddeler arasında ayrım yapabilmelidir.

Yarışmalar dışında antrenman mevsimi sırasında rastgele zamanlarda atletlere tarama programları kapsamında kas kitlesini artışını teşvik eden testosteron gibi anabolik steroitlerin kullanımını araştırmak için ilaç testleri yapılır. Yarışmalar sırasında sıklıkla rastgele zamanlarda ve her yarışmayı kazananda testler yapılır. Bu testler uyarıcılar, narkotikler, anabolik ilaçlar ve peptit türevi hormon kategorilerini analiz eder. Kan basıncı ve kalp hızını azalttıklarından okçuluk, jimnastik ve atıcılık benzeri sporlarda beta blokerler gibi maddeler için programa ilave testler de dahil edilir.

Olimpiyatlara da katılacak profesyonel atletler diğer yarışmacılar gibi karşılaşma öncesi ve sırasında uygulanan testlere tabidir.

Bir doktor, işveren, yasal makam veya spor kuruluşunun, kişinin vücudunda yasaklanmış maddeler olup olmadığını belirlemesi gerektiğinde ilaç testi yapılır.  Bazı yeni işlere başlamadan ve sigorta poliçesi hazırlamadan önce, işyeri ve sporcu ilaç testi programlarını yerine getirmek için rastgele zamanda, mahkeme gerekli gördüğünde, kişi ilaç kullanım bulgularına sahip olduğunda doktor madde suistimali yaptığı bilinen veya kuşkulanılan kişiden gerektiğinde bu testleri isteyebilir.   

Başlangıç ilaç taramalarında sonuç pozitifse o kişinin vücudunda ilaç sınıflarının birine ait bir maddenin belirlenmiş eşik değerin üstünde mevcut olduğu anlaşılır. İkinci testten sonra numunenin varlığı doğrulanırsa, örneğin marihuana testi pozitifse, kişi bu ilacı almıştır. Bazı olgularda bu sonuç o kişinin o maddeyi aldığı zaman dilimi veya kabaca o maddeyle ilişkilendirilebilirse de olguların çoğunda bu bilgiler gerekli değildir. Birçok ilacın konsantrasyonu metabolizma hızları gibi kişiden kişiye değiştiğinden ilacın ne zaman ve ne miktarda alındığına ilişkin yorumlar yapmak güçleşebilir.

İlaç veya ilaçlar saptanmamışsa veya düzeyleri belirlenmiş eşik değerin altındaysa sonuç genellikle “tespit edilmedi” veya “hiç bulunmadı” şeklinde rapor edilir. Negatif sonuç mutlaka o kişinin belli bir anda o ilacı almadığı anlamı taşımaz. İlaç düzeyi belirlenmiş eşik değerin  altında olabilir. İlaç çoktan metabolize edilip vücuttan atılmış veya test yöntemi numunede mevcut belli bir ilacı tespit edememiş olabilir.

Amfetaminler, kokain ve afyon alkaloitleri testleri son 2 veya 3 günlük ilaç kullanımını gösterir. Marihuana ve  metabolitleri, esrar türevleri birkaç hafta saptanabilir düzeylerdedir. Saç kökü testleri saçın büyümesi için gerekli son 2-3 haftayı değil aksine son 2-3 aydaki ilaç kullanımını tespit eder. Birkaç gün veya hafta yapışık kalan bir emici bant üzerine idrar numuneleri toplanabildiği için bu uzun müddet içinde herhangi bir zamanda yapılan test ilaç kullanımını gösterebilir. Spesifik amaçlar için sıklıkla bu diğer numune tipleri kullanılabilir. Örneğin, işe alınma veya kaza nedeniyle idrar testine alternatif olarak saç numuneleri kullanılabilir. Yasadışı ilaç kullandığı için suçlanan kişinin izlenmesi amacıyla mahkeme istediği takdirde ter testi yapılabilir. Alkol testi için en çok kan numunesi kullanılmaktadır.

Sporcular için yapılan hormon veya steroid testi sonuçları  bu test yöntemlerini bilen biri tarafından yorumlanmalıdır. Negatif sonuç o maddenin vücütta “normal” miktarlarda, pozitif sonuçlar atletin vücudunda o maddenin normalden daha yüksek miktarlarda bulunduğunu gösterir. Bu durum, her kişide o maddenin  normal konsantrasyonu farklı olacağı ve koşullara göre değişik miktarlarda hormonlar  ve steroitler üretileceği gerçeğiyle zorlaşabilir.

İlaç suistimali ve ilaç dozaşımı ile ilişkili bulgular kişiden kişiye ve zamanla değişecek olduğu gibi mutlaka vücut içindeki ilaç konsantrasyonlarını yansıtmamaktadır.

Hem kan hem de solukta etanol ölçülebilir. Yasa yürütenler tarafından kullanılan soluk analiz testinin esasını bu ölçümler oluşturmaktadır.

İşyerinde  federal işçilerin test edilmesi gibi bazı test tipleri için numunenin toplanmasından sonuçların yorumlanması ve bildirimini kapsayan birçok yönetmelik mevcuttur. Testi isteyen doktor, yasa yürütücünün temsilcisi, adli tıp uzmanı, devlet organları, sigorta temsilcisi, işveren ve spor kuruluşu, test edilen kişi için testin tam olarak neyi kapsadığını, nasıl yapıldığını, sonuçların nasıl yorumlanabildiği veya yorumlanamadığını  bilmek önemlidir. Bu süreç numune toplamak ve “ilaç testini” istemek kadar basit veya kolay değildir.

Bazı reçeteye tabi olan ve olmayan ilaçlar tarama testlerinde pozitif sonuç verebilir. İlaç testi olduğunuzda  almakta olduğunuz ve/veya reçetelendirilen her ilacı beyan etmelisiniz. Böylece sonuçlarınız doğru biçimde yorumlanabilir. Yıkanmamış haşhaş tohumlarının simit veya kek içinde yenilmesi afyon alkaloitleri için yapılan test sonucunun pozitif çıkmasına neden olabilir. İlaç testi yapıldığında sizden bu yiyeceklerden sakınmanız istenebilir.

İlaç testleri işe girme  veya yasal gereklilikler gibi spesifik kullanımlar için tasarlanmıştır.Bazı laboratuvarlar birden fazla sayıda ilaç tarama paneli teklif edebilirken doktor veya başka bir yetkili makam testleri tek tek seçebilir